• تاریخ درج : ۲۹ فروردین ۱۳۹۶
• تعداد بازدید: 13468
• نویسنده : دکتر محسن مردانی کیوی

مراحل تشخیص بیماری ها چگونه است؟

 "دکتر من برای کاهش درد خود باید چکار کنم " این سوال شاید شایع ترین سوالی است که هر بیمار از پزشک خود دارد. شایعترین مشکلی که موجب مراجعه مردم به پزشکان میشود درد است و بیمار نیاز دارد که دردش در کوتاه ترین زمان از بین برود. البته جدای از درد، مشکلات فراوان دیگری هم وجود دارد که بیماران برای درمان آنها به پزشک مراجعه میکنند .

مهمترین وظیفه پزشک درمان بیمار است ولی قبل از شروع هر درمانی باید علت بیماری مشخص شود. بیماران به علت های متفاوتی به پزشک مراجعه میکنند. یک بیمار ممکن است به علت درد زانو به پزشک مراجعه کند. مشکل دیگری ممکن است لنگیدن باشد. فرد دیگری ممکن است به علت کاهش قدرت عضلات دست راهی مطب دکتر شود. مشکلاتی مانند درد، لنگش یا احساس ضعف عضلانی را در اصطلاح "شکایت" بیمار یا Symptom میگویند .

 

پس بیماران با شکایات خود به پزشک مراجعه میکنند. ولی آیا پزشک میتواند فقط با دانستن این شکایات بیمارش را درمان کند. مسلما خیر. درد زانو اگر نگوییم صدها، میتواند دهها علت مختلف داشته باشد. یک بیمار ممکن است به دلایل مختلفی لنگش داشته باشد. هر کدام از علل درد زانو یا لنگش درمان متفاوتی دارد. همه بیمارانی را که از درد زانو شکایت دارند نمیتوان مانند یکدیگر درمان کرد. پس شروع درمان فقط با تکیه بر شکایت بیمار عملی نیست .

در این صورت سوال بعدی که مطرح میشود اینست که پزشک برای اینکه علت اصلی را که موجب شکایت بیمار شده تشخیص بدهد چکار میکند. به سخن دیگر پزشک چگونه علت بیماری را که موجب ناراحتی بیمارش شده مشخص میکند . روند تشخیص بیماری ها شامل مراحلی است که در اکثر رشته های طب تقریبا مشابه اند. این مراحل عبارتند از اخذ تاریخچه یا شرح حال، معاینه و بررسی های تکمیلی.

  1- شرح حال

 

پزشک در اولین برخورد با بیمارش شروع به جمع آوری اطلاعاتی میکند که با کمک آنها بتواند علت بیماری را مشخص کند. اولین قدم صحبت کردن با بیمار است . به این مرحله اخذ تاریخچه از بیمار میگویند. ابتدا پزشک از بیمارش راجع به شکایتش توضیح بیشتر میخواهد. بطور مثال سوالات زیر میتوانند در مورد یک درد زانو از بیمار پرسیده شوند

• شدت درد زانوی شما چقدر است. آیا برای کاهش درد مجبور به مصرف داروی مسکن شده اید

• درد زانو با چه کارهایی بیشتر و چه موقع کمتر میشود

• آیا درد خودبخود شروع شد یا بعد از انجام فعالیتی

• آیا درد ناگهان شروع شد یا بتدریج در عرض چند هفته

 و بسیاری سوالات دیگر. سپس پزشک سوالات دیگری در مورد شکایات دیگر بیمار میکند . بطور مثال

• آیا بجز درد زانو، لنگش هم دارید

• آیا زانوی شما ورم هم کرده است

• آیا زانوی شما قفل هم میکند

سپس پزشک سوالاتی را در مورد بیماری های احتمالی که بیمارش قبلا داشته یا داروهایی را که تاکنون مصرف کرده یا بیماری های احتمالی که در خانواده او بوده است و ... میکند .

2- معاینه ی بیمار

 

مرحله بعد از اخذ تاریخچه، معاینه بیمار است. در این مرحله پزشک معالج با استفاده از حواس خود یعنی دیدن، شنیدن، لمس کردن و بوییدن اطلاعات دیگری را بدست میاورد. به این اطلاعات که ممکن است بیمار از آنها مطلع نبوده و فقط پزشک آنها را کشف میکند "علامت " یا Sign میگویند. بطور مثال پزشک با دیدن میتواند تورم، کبودی، زخم یا تغییر شکل اندام را ببیند. با حس شنوایی ممکن است صدای حرکت استخوان ها یا مفاصل را بشنود. با لمس کردن میتواند سفتی یک محل و یا حرکات غیر طبیعی یک استخوان یا مفصل را تشخیص دهد و با بوئیدن میتواند بوی عفونت را در محل زخمی استشمام کند . در پایان این مرحله پزشک میتواند نکاتی را شامل شکایات بیمار و علائم وی را در کنار یکدیگر بگذارد و سعی کند کشف کند چه بیماری میتواند این شکایات و علائم را ایجاد کند. گاهی اوقات همین اطلاعات برای فهمیدن علت بیماری کافی است. در این صورت پزشک در این مرحله میتواند علت بیماری را تشخیص داده و درمان بیمارش را شروع کند. ولی گاهی اوقات پزشک متوجه میشود چند بیماری مختلف میتوانند این شکایات و علائم بیمار را ایجاد کنند و نمیتواند بفهمد علت این مشکلات کدامیک از بیماری هاست. به بیان دیگر پزشک ممکن است به چند بیماری شک کند و هر کدام از آنها ممکن است موجب علائم و شکایات بیمار شوند. در این حال پزشک باید از روش های دیگری برای کشف علت بیماری استفاده کند. به این روش ها، ابزارهای پاراکلینیکی میگویند .

بررسی های تکمیلی

 

بطور مثال ممکن است لازم شود تا از روش های تصویربرداری مانند رادیوگرافی یا سی تی اسکن استفاده شود . ممکن است نیاز به آزمایشات خون یا ادرار شود و یا ممکن است لازم شود تا از اندام بیمار نوار عصبی بگیرند. پس از اینکه پزشک اطلاعات بیشتری را از بیمارش بدست آورد سعی میکند تا با استفاده از کل اطلاعات بدست آمده، یک علت را به عنوان تشخیص اصلی برگزیند .

این کار ممکن است عملی باشد و یا ممکن است باز هم نیاز به انجام بررسی های بیشتر باشد . بطور مثال ممکن است پزشک لازم ببیند که قسمتی از بافت را از بدن بیمار خود جدا کرده و برای بررسی میکروسکوپی به آزمایشگاه بفرستد. به این کار نمونه برداری میگویند. در هر صورت پزشک آنقدر این بررسی ها را ادامه میدهد تا با کسب اطلاعات بیشتر بتواند علت اصلی بیماری را کشف کند .

پس از کشف علت بیماری، پزشک معالج میتواند درمان بیمارش را شروع کند ولی ممکن است درمان های متفاوتی برای یک بیماری واحد وجود داشته باشد. هر درمان ممکن است منافع و ضررهای مخصوص به خود را داشته باشد و پزشک باید از بین آنها بهترین درمان را برای بیمار خود انتخاب کند. این بهترین درمان برای هر بیمار متفاوت است .

دو بیمار با یک بیماری واحد ممکن است لازم باشد با دو روش متفاوت درمان شوند. به سخن دیگر اگر به پزشک بگویید بیماری فلان بیماری را دارد حال بگویید درمان آن چیست پزشک ممکن است نتواند به شما پاسخ دهد. در اینجا پزشک مجددا نیاز دارد تا تمام اطلاعاتی را که از صحبت کردن با بیمار، معاینه وی و آزمایشات بدست آورده را در کنار هم بگذارد و بر اساس آنها از بین درمان های مختلف بهترین درمان را برای بیمار خود انتخاب کند .

پس از شروع درمان، پزشک، بیمار خود را تحت نظر دارد و روند بهبودی را بررسی میکند . ممکن است در روند درمان نیاز باشد تا تغییراتی در نحوه درمان داده شود. ممکن است پزشک مشاهده کند بعد از گذشت مدت زمان لازم، درمان انجام شده تاثیری در مداوای بیمارش نداشته است و باید نوع درمان را تغییر دهد .

حتی با پایان یافتن مشکلات بیمار کار پزشک پایان نیافته است. پزشک معالج به بیمارش نکاتی را یاد میدهد تا بیمار با رعایت آنها از ابتلا مجدد به بیماری ممانعت به عمل آورد .

در تمام طول مدت روند تشخیص و درمان، از اولین برخود پزشک با بیمار تا آخرین روز، نکته مهم ارتباط نزدیک پزشک با بیمار است. ارتباط متقابل این دو نفر با یکدیگر موجب میشود تا پزشک بتواند بیشترین اطلاعات لازم را برای درمان بیماری بدست آورد و بیمار بتواند بیشترین استفاده را از درمان ها و پیشنهادات پزشک ببرد .

 ده نکته برای بدست آوردن بهترین نتیجه درمان:

 

برای بدست آوردن بهترین نتیجه درمانی توجه به نکات زیر ضروری است

• از خود تشخیصی و خود درمانی بپرهیزید

• بیماری هر کسی با بیماری فرد دیگر متفاوت است. اگر علت درد لگن دوست شما فلان بیماری بوده یا با درمان خاصی بهبود یافته است دلیلی ندارد علت درد شما همان باشد یا همان درمان برای شما مفید باشد

• گول تبلیغات را نخورید. تبلیغات چه گفتاری و چه نوشتاری و چه دیداری همیشه درست نیستند. درستی آنها را از پزشک سوال کنید

• پزشکی را پیدا کنید که در مورد بیماری شما تخصص و تجربه و تبحر کافی را داشته بشد. امروزه رشته ارتوپدی و هر رشته تخصصی دیگر پزشکی به زیر شاخه هایی تفکیک شده است .

• پزشک مورد اعتمادی پیدا کنید. پزشک هم یک انسان است و با مشکلاتی مانند همه دگر انسان ها. اگر به کار تخصصی احتیاج دارید در مورد انتخاب پزشک با تخصص مربوطه میتوانید نظر پزشک خانوادگی یا آشنای خود را جویا شوید .

• میتوانید نظر چند پزشک را در مورد مشکل خود جویا شوید ولی در انجام این کار افراط نکنید. بعد از مدتی مواجه با نظرات معمولا متفاوتی میشوید که نمیدانید کدامیک را قبول کنید و به کدام پیشنهاد عمل کنید .

• اگر درمان پزشک شما موفقیت آمیز نبود فورا پزشک خود را عوض نکنید. پیگیر درمان خود نزد یک پزشک باشید تا به نتیجه برسید .

• به صحبت کسانی که از پزشکان قبلی شما بدگویی میکنند با شک گوش کنید. معمولا اهداف خیرخواهانه ای در پشت این اظهار نظرها وجود ندارد .

• هیچگاه از پزشک خود چیزی را هر چند کوچک پنهان نکنید .

• هیچوقت از سوال کردن از پزشک خود خجالت نکشید و نهراسید. از وظایف مهم هر پزشک دادن اطلاعات کافی در مورد بیماری به بیمار خود است .

اولین صحبت های یک متخصص ارتوپدی با بیمار چگونه است ؟

 

وقتی بیمار برای اولین بار به پزشک مراجعه میکند صحبت هایی بین آنها رد و بدل میشود. بیمار مشکلات خود را به پزشک میگوید و پزشک سعی میکند اطلاعات لازم را از بیمار کسب کند. سعی پزشک در کسب این اطلاعات را در اصطلاح پزشکی کسب شرح حال یا تاریخچه یا History میگویند. در اکثر شاخه های علم پزشکی پزشک سعی میکند با استفاده از این صحبت ها و با کمک معاینه و بررسی های آزمایشگاهی و تصویربرداری علت بیماری را تشخیص دهد. پس از یافتن علت بیماری معمولا مشخص کردن نوع درمان مشکل خاصی نیست .

در ارتوپدی اوضاع کمی متفاوت است. در ارتوپدی تشخیص بیماری و مشکل معمولا راحت است ولی مشخص کردن اینکه چه نوع درمانی مورد نیاز بیمار است مشکل تر است. نوع درمانی که انجام میشود از بیمار به بیمار دیگر متفاوت است و بسته به سن، جنس، شغل، وضعیت سلامتی و بسیاری متغیرهای دیگر این درمان فرق خواهد کرد . این متغیرها در حین صحبت پزشک با بیمار مشخص و تعیین میشوند و پزشک با دانستن آنها سعی میکند تا بهترین درمان را برای بیمار خود مشخص کند.

 

 بیمار به چه علت به پزشک مراجعه کرده است؟

علت اکثر مراجعات بیماران به مطب پزشکان ارتوپدی رهایی از درد و یا تغییر شکلی است که در اندام آنها ایجاد شده است. البته بعضی بیماران فقط میخواهند بدانند علت مشکلی که دارند چیست و یا اینکه آیا این مشکل پیشرفت خواهد کرد یا خیر .

یک بیمار ممکن است با شروع دردی در مفصل زانو به پزشک مراجعه کند چون دیده است که یکی از دوستانش هم در ابتدا همین علامت را داشته است و بعد از مدتی پزشک به او گفته آرتروز دارد و فعلا دوستش به علت آرتروز پیشرفته مجبور است با واکر راه برود. و یا بیمار دیگر ممکن است به علت درد مفصل ران سراسیمه به پزشک مراجعه کند چون پدر او هم همین مشکل را داشته و بعد از مدتی مشخص شده که سرطان دارد و متاسفانه به علت متاستاز سرطان بعد از مدتی فوت کرده است .

در این مصاحبه اولیه پزشک با بیمار معمولا بیماران به چند چیز احتیاج دارند:

• بیمار نیاز به یک گوش شنوا از طرف پزشک دارد. گوشی که مشکلات او را بشنود و با او همدردی کند

• بیمار نیاز دارد تا از طرف پزشک دستورات قاطع و با اطمینانی راجع به کاری که باید بکند بشنود

• بیمار نیاز دارد تا پزشک به دقت توضیح دهد علت مشکلات او چیست و این مشکلات در آینده به چه صورت در خواهند آمد

 

 آیا بیمار با پزشک همکاری میکند؟

همکاری بیمار با پزشک بسیار مهم است. بسیاری از درمان ها بخصوص اعمال جراحی سخت و پیچیده بوده و بدست آوردن یک نتیجه خوب از درمان نیازمند همکاری بسیار نزدیک بیمار با پزشک است. اگر بیمار در حین درمان و یا بعد از جراحی نخواهد و یا نتواند همکاری لازم را با پزشک به عمل آورد ممکن است نتیجه مطلوبی از درمان بدست نیاید. پزشک قبل از شروع درمان سعی میکند بفهمد بیمارش تا چه اندازه همکار است. البته فهمیدن این مطلب قبل از شروع درمان کمی مشکل است ولی بعد از درمان مسلما مشخص میشود

 آیا بیمار درگیر شکایت های قانونی است؟

بیماری که به علت تصادف رانندگی و یا آسیب های حین کار صدمه دیده و از کسی شکایت کرده است و به دنبال اخذ ضرر و زیان است ممکن است در درمان خود مشکلاتی ایجاد کند. این دسته از بیماران ممکن است اطلاعات راجع به بیماری خود و یا میزان بهبودی خود بعد از درمان را پنهان کنند و یا در مورد بیماری خود اطلاعات غلط به پزشک بدهند به این امید که بتوانند خسارت بیشتر ی را از دادگاه طلب کنند. پزشک در مصاحبه با بیمار به این مطلب توجه کرده و آن را مد نظر قرار میدهد

 بیمار چه انتظاراتی از درمان خود دارد؟

 

بیماران عاقل میدانند که هر عمل جراحی قدری درد دارد و یا میدانند بعد از هر جراحی جای آن بر روی پوست باقی میماند ولی بعضی بیماران توقعات غیر معقولی از جراحی دارند .

بعضی ورزشکاران انتظار دارند بعد از جراحی آسیب وارد شده به آنها، توانایی های آنها کاملا به وضعیت قبل از آسیب برگردد. اکثر بیماران از پزشک خود میپرسند آیا با انجام این عمل جراحی صد در صد خوب میشوند. آیا پزشک تضمین میدهد که بیمار کاملا خوب شود و هیچ مشکلی برای او بوجود نمیاید. مسلما جواب به این سوالات منفی است . اینکه بیمار انتظارات نامعقولی از جراحی خود داشته باشد و سطح انتظارات و توقعاتش از جراحی خیلی باشد باشد موجب میشود تا بعد از درمان ناامید شده و اطمینانش را به پزشک معالج خود از دست بدهد. پزشک سعی میکند بفهمد بیمار تا چه اندازه از جراحی متوقع است و همچنین سعی میکند محدودیت های جراحی و عوارض احتمالی آن را برای بیمار توضیح بدهد و به او بگوید که از درمان خود تا چه میزانی متوقع باشد و انتظار بهبودی تا چه اندازه ای را داشته باشد .

آیا بیمار توضیحات پزشک را فهمیده است؟

پزشک باید مطمئن شود بیمار توضیحات او در مورد بیماری و نحوه درمان را به درستی درک کرده است. میزان همکاری بیمار با پزشک در حین درمان وابسته به درک درست بیمار از بیماری خود و نحوه درمان آن دارد و بیمار این اطلاعات را از پزشک خود دریافت میکند. از طرف دیگر توانایی یادگیری و درک افراد مختلف با هم متفاوت است. پزشک این نکته را در نظر گرفته و در صحبت های اولیه با بیمار مطمئن میشود که بیمار تا حد کافی سخن او را درک کرده است .

سوالات مهم متخصص ارتوپد از بیمار چیست ؟

 

پزشک برای تشخیص بیماری و تعیین اینکه چه درمانی برای بیمار مناسب است سوالات هدف داری از بیمار میکند. مهمترین آنها در زمینه های زیر است

 علائم بیماری

علائم بیماری دو دسته هستند. یکی آنها که به توسط بیمار ابراز میشوند مانند درد و یا خشکی مفصلی . به این علائم سمپتوم Symptom میگویند. دسته دوم علائمی هستند که پزشک آنها را در حین معاینه پیدا میکند مثل حرکت نامناسب مفصل. به این علائم Sign میگویند .

در مصاحبه و شرح حالی که پزشک از بیمار میگیرد در درجه اول سعی میکند سمپتوم های بیمار را از او سوال کرده و آنها را مشخص تر کند. شایعترین سمپتوم هایی که بیماران به علت آنها به یک متخصص ارتوپدی مراجعه میکنند درد، تغییر شکل، تورم و محدودیت حرکتی است. پزشک در باره این علائم از بیمار بیشتر سوال میکند .

اینکه علامت بیمار از کی شروع شده است. شدت آن چه اندازه است. در چه مواقعی بیشتر شده و چه کارهایی شدت آن را کمتر میکند. اینکه آیا شروع علامت ناگهانی و یا تدریجی بوده است و بسیاری دیگر از متغیرهایی که با علامت همراه هستند و به تشخیص علت آن علامت کمک میکنند. بطور مثال اگر یک مفصل بیمار ورم کرده است آیا ورم در حین فعالیت با عضو بیشتر میشود و اگر اینطور است در همان لحظه فعالیت بیشتر میشود و یا روز بعد از آن ؟

 

شغل بیمار

شغل بیمار نه تنها در بیماری هایی که نوع شغل علت آن است اهمیت دارد بلکه از جنبه انتخاب نوع درمان هم مهم است . در تشخیص تاثیر شغل بر نوع بیماری فقط دانستن شغل مهم نیست بلکه اینکه بیمار چگونه با شغل خود کنار میاید هم اهمیت دارد. بطور مثال اینکه یک راننده ماشین سنگین یک نفس مسیر 500 کیلومتری را طی میکند و یا اینکه در مسیر رانندگی هر 100 کیلومتر 10 دقیقه استراحت و نرمش میکند در بروز کمردرد در موثر است. و یا اینکه قطع بند آخر انگشت انگشتری ممکن است تاثیر زیادی در کار یک کارگر ساختمانی نداشته باشد ولی بر روی کار یک نوازنده پیانو موثر باشد .

 تاثیر درمان در زندگی بیمار

گاهی اوقات نوع و زمان بیمار در شغل و زندگی بیمار تاثیر زیادی میگذارد. بطور مثال در کسی که در مغازه خودش فروشندگی میکند یک جراحی که مستلزم دور بودن فرد به مدت 3-2 ماه از کارش است ممکن است برای او مشکلات اقتصادی به همراه آورد. زمان بندی عمل جراحی هم به همان اندازه مهم است. انجام یک جراحی سنگین در یک شیرینی فروش که بیشترین فروش او در یک ماه قبل از سال نو است میتواند درآند سالانه او را به نحو چشمگیری کاهش دهد .

 

 وضعیت خانه

بخصوص در سالمندان مهم است که پزشک از وضعیت خانه بیمار اطلاع داشته باشد. آیا خانه وی پله زیاد دارد و وی مجبور است مرتبا از آنها استفاده کند. دانستن این نکته در بیماری که نیاز به تعویض مفصل ران دارد مهم است. اگر بیمار نتواند برای مدتی به بیرون از خانه برود آیا کسی هست که کارهای بیرون از خانه را برای او انجام دهد. در بیماری که شکستگی لگن را عمل کرده این نکته اهمیت دارد .

معاینه یک بیمار ارتوپدی چگونه انجام میشود ؟

بعد از اینکه پزشک با بیمار صحبت کرد و اطلاعات کافی در مورد مشکلات وی را بدست آورد او را معاینه میکند. معاینه سیستم حرکتی بیمار به توسط پزشک مراحلی را طی میکند. پزشک ابتدا نگاه میکند. سپس لمس میکند. پس از آن اندام را حرکت میدهد و در نهایت اندام و بخصوص مفصل را تحت استرس قرار میدهد. اینها چهار مرحله معاینه سیستم حرکتی بدن انسان هستند .

برای معاینه بیمار به توسط پزشک باید بیمار به پزشک اعتماد داشته باشد. بیمار باید حس کند که پزشک به او صدمه نمیزند و حس کند که پزشک کار خود را بلد است و به خوبی انجام میدهد. بعضی معاینات پزشکی ممکن است کمی دردناک باشند . پزشک سعی میکند این معاینات را در آخر انجام دهد. ممکن است پزشک بجز معاینه محلی که مورد شکایت بیمار است محل های دیگر را هم معاینه کند. در این صورت بهتر است معاینه محل درد در آخر انجام شود .

 معاینه بچه ها بخصوص کودکان با سن 3-1 سال قدری مشکل است. مسلما معاینه بچه ای که در حال گریه است و لگد میزند و آرام ندارد نمیتواند اطلاعات کافی را در اختیار پزشک قرار دهد. پزشک در معاینه این بچه ها به نکات زیر توجه میکند:

• در بدو ورود بیمار به اطاق پزشک، او ابتدا با والدین بیمار صحبت میکند. چند دقیقه وقت لازم است تا کودک متوجه شود پزشک فرد مورد اطمینانی است و قصد صدمه زدن به او را ندارد

• بچه ها دوست ندارند دراز بکشند و معاینه شوند. در صورتی که عملی باشد پزشک ممکن است ترجیح دهد بچه در بغل مادرش بنشیند و معاینه شود

• بچه ها دوست ندارند غریبه ها بدن آنها را معاینه کنند ولی دوست دارند از لباسشان تعریف شود. به همین علت بسیاری از پزشکان در حالی که از کفش زیبای یک بچه تعریف میکنند این فرصت را بدست میاورند تا لگن و زانوی او را در حین حرکت دادن پای او معاینه کنند

• بچه ها دوست ندارند لخت شوند. به همین علت در صورتی که نیار به درآوردن لباس های بچه باشد این کار در آخر معاینه انجام میشود

 

 نگاه کردن

نگاه کردن اولین مرحله معاینه ارتوپدی است. برای معاینه اندام بیمار باید لباس آن قسمت از اندام کاملا کنار زده شود. نمیشود یک زانو را به درستی از ورای شلوار معاینه کرد. به همین خاطر به بیماران توصیه میشود قبل از معاینه یک لباس راحت بپوسند تا درآوردن و پوشیدن آن در مطب پزشک راحت باشد. در حین نگاه کردن پزشک به نکات زیر بیشتر دقت میکند:

• مستقیم بودن اندام و درازی و کوتاهی آن و هر گونه تغییر شکل دیگر

• متورم بودن مفاصل

• لاغر بودن عضلات

• محل زخم قبلی یا زخم جراحی قبلی

 

لمس کردن

در لمس کردن پزشک به نکات زیر دقت میکند. نکته مهم اینست که پزشک ها معمولا محل دردناک اندام را آخر همه لمس میکننند

• گرم بودن پوست

• سفت بودن بافت

• فشار دادن بافت برای یافتن محلی که با فشار آن شدت درد بیشتر میشود

• بررسی حس لمس در مشکلات عصبی

 حرکت دادن اندام

در مرحله بعد پزشک حرکت اندام را بررسی میکند. این حرکت دو نوع است. یک بار پزشک از بیمار میخواهد تا با اراده خودش اندام را حرکت دهد. این را حرکت فعال یا اکتیو Active میگویند و یا ممکن است پزشک خود اندام بیمار را حرکت داده و دامنه حرکتی آن را بررسی کند. این را حرکت غیر فعال یا پاسیو Passive میگویند .

بررسی حرکت اندام ها در غالب اوقات برای بررسی صحت کارکرد مفاصل آن است چون حرکت اندام بطور معمول در مفصل صورت میگیرد. پزشک مفاصل قرینه را با هم مقایسه میکند مثلا حرکات خم و راست شدن زانو ها را دو دو طرف با هم مقایسه میکند. مسلما دامنه حرکتی هر مفصل میتواند بطور طبیعی در انسان های مختلف متفاوت باشد. این بدان معنا است که زانوی یک فرد ممکن است از زانوی فرد دیگر کمتر خم شود و هر دو این افراد طبیعی باشند. به همین علت مقایسه حرکتی در مفاصل دو طرف میتواند غیر طبیعی بیودن را بهتر نشان دهد .

در حین حرکت دادن مفصل پزشک به نکات دیگری هم توجه میکند

• آیا حرکت مفصل به راحتی انجام میشود یا مفصل خشک است

• آیا حرکت مفصل نرم است یا با خرت خرت همراه است

• آیا مفصل در حین حرکت دادن شل و ناپایدار است

• آیا حرکت مفصل موجی صدا میشود

اندازه گیری میزان حرکت مفاصل برحسب درجه زاویه باز و بسته شدن یا چرخیدن آنها است. مفاصل ممکن است فقط در یک جهت یا در چند جهت حرکت کنند. بطور مثال مفصل زانو فقط خم و باز میشود ولی بعضی مفاصل حرکات بیشتری دارند. مثلا مفصل ران میتواند خم و راست شود، میتواند از بدن دور و یا به آن نزدیک شود و یا میتواند بچرخد. تمام این حرکات را میتوان برحسب زاویه آنها اندازه گیری کرد

 

استرس دادن به مفصل و معاینه قدرت عضلات

مرحله آخر معاینه استرس به مفصل است. در این معاینه پزشک اندام بیمار را گرفته و سعی میکند مفصل را در جهتی که بطور معمول نباید حرکت کند به حرکت درآورد . بطور مثال زانو فقط به جلو و عقب خم و راست میشود و نمیتواند به داخل و خارج خم شود. پزشک با فشار دادن زانو به خارج یا داخل بررسی میکند که آیا رباط های اطراف آن سالم هستند یا خیر

بررسی دیگر اندازه گیری قدرت عضلات اطراف مفصل است. حرکت مفصل در هر جهتی به توسط یک یا تعدادی عضله صورت میگیرد. میتواند قدرت این عضله یا عضلات را اندازه گیری کرد. به این صورت که

• صفر :  هیچ قدرتی در عضله وجود ندارد

• یک :  انقباض عضله را میتوان با دست گذاشتن بر روی عضله لمس کرد

• دو :  عضله میتواند مفصل را فقط وقتی نیروی جاذبه حذف شده است حرکت دهد. بطور مثال وقتی بازو و ساعد هر دو بر روی میز قرار گرفته اند انقباض عضله جلو بازو بتواند آرنج را خم کند

• سه :  عضله میتواند اندام را برعلیه جاذبه حرکت دهد. مثلا فرد میتواند وقتی بر روی صندلی نشسته است زانوی خود را راست و صاف کند که به معنای قدرت سه برای عضلات جلو ران است

• چهار :  قدرت عضله بیش از سه و کمتر از پنج است

• پنج :  قدرت عضله طبیعی است

 

 

چهارده نکته که در ملاقات یک دکتر ارتوپد در مطب باید به آنها توجه کرد :

 

با برنامه ریزی از قبل میتوان ترتیبی داد تا در هنگام مراجعه و ملاقات یک پزشک ارتوپد بتوانیم کمک بیشتری از او بگیریم. بسیار اهمیت دارد که بتوانیم در یک مکالمه ساده و موثر اطلاعاتی را که پزشک نیاز دارد به او بدهیم. همچنین باید به توصیه های او بدقت گوش دهیم. یکی از علل مهم خطاها و اشتباهات در حیطه درمان بیماران، نقص در یک ارتباط موثر بین بیمار و پزشک معالج است .

 رعایت موارد زیر در این مورد به شما کمک میکند:

 قبل از مطب ارتوپدی

• قبل از اینکه به مطب بروید در مورد مطب تحقیق کنید : مطب پزشک کجاست. چه موقع باید به مطب برسید. اگر با اتومبیل میروید آیا جایی برای پارک اتومبیل خود در نظر گرفته اید. آیا باید دفترچه بیمه خود را همراه ببرید .

• برای وقت ملاقات خود برنامه داشته باشید : شما ممکن است مشکلات فراوانی در اندام ها داشته باشید ولی باید نکته ای را که بخاطر آن به پزشک مراجعه کرده اید مطرح کنید. اگر مشکل فعلی شما کمردرد است باید فقط آنرا مطرح کنید. ممکن است شما از قبل درد زانوی چپ هم داشته اید یا ممکن است شست پای راست شما هم کمی برجسته باشد. عنوان کردن تمام مسائل و مشکلات ارتوپدی در یک ملاقات چیزی جز اتلاف وقت و دور شدن از موضوع اصلی نیست. البته اگر احساس میکنید چند مشکل ارتوپدی شما به یکدیگر ربط دارد میتوانید بطور خلاصه آنها را به پزشک بگویید .

• مدارک را آماده کنید : اگر آزمایشات یا عکس هایی از قبل دارید آنها را برحسب تارخ مرتب کنید تا بتوانید راحت تر آنها را به پزشک ارائه دهید .

• یک لیست تهیه کنید : داروهایی را که مصرف میکنید بنویسید . سابقه بیماری هایی را که از قبل داشته اید مثلا بیماری قلبی یا دیابت یا ... را بنویسید. مشکلاتی را که دارید بنویسید مثلا ( درد زانو، محدودیت حرکت زانو و قفل شدن آن). این نوشته ها را برای پزشک بخوانید. سوالاتی را هم که میخواهید از پزشک بپرسید بنویسید و بپرسید .

• دوستی را با خود همراه داشته باشید : از یک نفر دیگر بخواهید تا شما را همراهی کند. اگر مترجم لازم دارید از بچه ها استفاده نکنید .

• لباس مناسب بپوشید : پزشک شما را معاینه میکند پس لباسی راحتی بپوشید که به راحتی قابل درآوردن و پوشیدن باشد .

در مطب دکتر متخصص ارتوپد

• دیر نرسید : ممکن است لازم شود در مطب فرم هایی را پر کنید. پس کمی زودتر به مطب وارد شوید .

• صدیق باشید : چیزی را از پزشک خود پنهان نکنید و از گفتن مشکلاتی مانند اختلال حواس، مصرف الکل یا مواد مخدر، مشکلات جنسی خجالت نکشید .

• به بیماری خود تمرکز کنید : در مکالمه حاشیه نروید. از وقت خود برای انتقال اطلاعات از خود به پزشک و برعکس حداکثر استفاده را ببرید .

• پادداشت بردارید و سوال کنید : از صحبت هایی که پزشک میگوید یادداشت بردارید و اگر چیزی را نمیفهمید دوباره سوال کنید. درباره اینکه چرا باید کاری را که پزشک میگوید انجام دهید از وی سوال کنید .

• از پزشکتان بپرسید باید چه انتظاری از درمان داشته باشید : بپرسید که چه مشکلاتی ممکن است برای شما بوجود بیاید .

بعد از برگشت به منزل

• مطالب را دوره کنید : اگر چیزی یادتان نمیاید دوباره به مطب زنگ بزنید و از همکاران پزشک سوال کنید

• دستورات پزشک را رعایت کنید : دوره درمان دارویی را کامل کنید. اگر رژیم غذایی یا نرمش خاص به شما داده شده است آنرا اجرا کنید. فراموش نکنید که شما قسمتی از تیم درمانی هستید .

• با دکتر خود در تماس باشید : اگر در طی درمان مشکلی برای شما بوجود آمد حتما پزشک معالج خود را در جریان بگذارید .

 

 

-