انواع درگیری های مفصلی عبارتند از:

الف) خشکی مفصل

ب) تورم مفصل

پ) صدای مفصلی

ت) آرتروز

ث) عفونت ویروسی مفصل

ج) عفونت باکتریال مفصل

چ) نقرس

ح) سودونقرس

خ) هموفیلی

د) مفصل شارکو

ذ) آرتریت التهابی

در اینجا هر یک از این بخش ها را به اختصار شرح می دهیم اما پیش از آن نگاهی به آناتومی مفصل می اندازیم:

آناتومی مفصل:

مفصل جایی است که دو استخوان در کنار هم حرکت کرده و سطوح آنها روی هم میلغزند. روی این سطوح را لایه ای از غضروف مفصلی پوشانده است که وظیفه آن صاف و لغزنده کردن سطح استخوان و در نتیجه تسهیل حرکت مفصل است. اطراف مفصل به توسط یک پرده بافتی کلفت پوشانده شده که به آن کپسول مفصلی میگویند. سطح درونی کپسول مفصلی لایه نازکی از بافتی به نام سینوویوم پوشیده شده است که به آن لایه یا پرده سینوویال میگویند. وظیفه پرده سینوویال ترشح مایع مفصلی است. مایع مفصلی لزج و لیز است و موجب لغزنده شدن بیشتر سطوح مفصلی میشود. این مایع همچنین تغذیه سلول های غضروفی را به عهده دارد.

الف) خشکی مفصلی چیست؟

خشکی مفصلی به معنی محدودیت در حرکت مفصل است. وقتی فرد نمیتواند مفصل خود را به راحتی حرکت دهد و احساس میکند حرکت مفصل آن نرمی قبل را نداشته و انعطاف مفصل کم شده میگویند دچار خشکی شده است.

علل خشکی مفصل چیست؟

مفصل ممکن است به دلایلی خوب حرکت نکند که در دایره تعریف خشکی مفصلی نیست. بطور مثال گاهی اوقات فرد به علت فلج عصبی یا عضلانی قادر به حرکت دادن یک مفصل نیست و یا در انجام حرکت آن ضعف دارد ولی فرد دیگری میتواند مفصل او را کاملا در تمام جهات حرکت دهد. به عبارت دیگر حرکت اکتیو یا فعال مفصل مشکل دارد ولی حرکت پاسیو آن بی عیب است. این وضعیت را خشکی مفصلی نمی گویند. گاهی اوقات فرد به علت احساس درد مفصلی از حرکت دادن آن اجتناب میکند چون میبیند با حرکت دادن مفصل احساس درد وی بیشتر میگردد و اگر درد وی را بتوان با هر روشی از بین برد حرکت مفصل بخوبی و در همه جهات انجام میشود. این وضعیت را هم خشکی مفصلی نمیگویند. البته باید دانست بسیاری از موارد خشکی واقعی مفصلی همراه با درد است ولی در این موارد حتی با رفع درد نمیتوان مفصل را به خوبی حرکت داد. پس وقتی نتوان مفصلی را حتی بعد از رفع کامل درد به توسط فرد دیگری کاملا حرکت داد وضعیت ایجاد شده را خشکی مفصلی یا محدودیت دامنه حرکتی مفصل مینامند.

شایعترین علت خشکی مفصلی آرتریت است. آرتریت علل متفاوتی دارد که مهمترین آنها عبارتند از: آرتروز یا استئوآرتریت، روماتیسم مثل آرتریت روماتوئید، تب روماتیسمی، اسپوندیلیت انکیلوزان و غیره، نقرس، عفونت مفصلی و تومورهای داخل یا اطراف مفصل. علل دیگر خشکی مفصل عبارتند از:

ü      گیر کردن استخوان یا غضروفی آزاد در درون مفصل

ü      گیر کردن یک مینیسک پاره شده در داخل مفصل

ü      بد جوش خوردن یک شکستگی داخل مفصلی و ایجاد سطوح ناهموار در سطح مفصل

ü      استخوان سازی نا به جا در بافت های اطراف مفصل

ü      کم شدن انعطاف یا کوتاه شدن بافت های اطراف مفصل

وقتی که به هر علتی بیمار یک مفصل خود را برای مدت طولانی حرکت ندهد بافت های نرم اطراف آن مانند عضلات، تاندون ها، رباط ها و کپسول مفصلی کوتاه میشوند و خاصیت کشسانی و انعطافی آنها کمتر میگردد. این تغییرات منجر به خشکی مفصلی میشوند. پس حرکت ندادن طولانی مدتی هر مفصلی به هر علتی میتواند موجب خشکی مفصل شود.

خشکی مفصلی در ابتدا ممکن است در شروع حرکت باشد. بطور مثال وقتی بیمار صبح از خواب برمیخیزد ممکن است احساس کند بعضی مفاصل او خشک هستند ولی بعد از چند دقیقه حرکت کردن بتدریج حرکت آنها روان تر میشود. ویا ممکن است بیمار احساس کند بعد از مدت طولانی نشستن وقتی میخواهد بایستد زانوانش خشک هستند ولی بتدریج و با مدتی راه رفتن بتدریج نرمتر میشوند. این حالات در آرتروز و در روماتیسم مفصلی بیشتر دیده میشوند. معمولا با پیشرفت بیماری این خشکی دائمی میشود.

در آرتریت مکانیسم های مختلفی میتوانند موجب خشکی مفصلی شوند مانند:

ü      افزایش مقدار مایع مفصلی

ü      رشد بافت سینوویال درون مفصل

ü      کلفت و ضخیم شدن کپسول مفصلی و کم شدن قابلیت ارتجاعی و انعطاف پذیری آن

ü      از بین رفتن غضروف مفصلی و ساییده شدن سطوح استخوانی بر روی یکدیگر

ü      ایجاد استخوان اضافی در لبه سطوح مفصلی که به آن استئوفیت میگویند.

درمان خشکی مفصلی چیست؟

ü      خروج مایع مفصلی که زیاد شده است

ü      خارج کردن بافت سینوویال که رشد زیادی کرده است

ü      خارج کردن استئوفیت ها یا استخوان های نابجا

ü      خارج کردن استخوان یا غضروف رها شدن در مفصل

ü      برطرف کردن پارگی مینیسک

ü      اصلاح بدجوش خوردگی استخوان

ü      بلندکردن تاندون یا عضله یا کپسول مفصلی کوتاه شده

ü      تعویض مفصل

ب) ورم مفصل چیست و چه عللی دارد؟

.

علل دیگر ورم مفصل عبارتند از رشد بافت سینوویال در بیماری هایی مانند روماتیسم مفصلی، عفونت سلی و یا تومورهای سینوویال، بزرگ شدن استخوان مفصل در آرتروز.

گاهی اوقات ورم مفصل به علت ورم بافت های اطراف آن بوده و خود مفصل مشکلی ندارد مانند: تورم بورس های اطراف مفصل و ایجاد بورسیت، تورم پوست اطراف مفصل مانند آلرژی و حساسیت، تومور های اطراف مفصل مانند گانگلیون در مچ دست، تنوسینوویت مانند بیماری دکروندر مچ دست.

علائم ورم مفصل چیست؟

ورم مفصل به معنای بزرگ شدن و افزایش حجم جایی است که مفصل قرار گرفته است. شایعترین علت این افزایش حجم افزایش مقدار مایع مفصلی است. افزایش حجم بافت سینوویال و یا بافت استخوانی مفصل هم میتواند موجب ورم آن شود. در بعضی موارد افزایش حجم بافت های اطراف مفصل علت ورم آن است. ورم مفصل خود یک علامت است ولی همین ورم میتواند موجب بروز علائمی دیگر شود مانند درد مفصل و محدود شدن حرکات آن و احساس گرما درلمس آن.

 درمان ورم مفصل چیست؟

برای درمان مناسب باید ابتدا تشخیص درست داده شود. باید با انجام بررسی های لازم علت ورم مشخص شده و متناسب با آن درمان مناسب صورت گیرد. با این حال وقتی که ورم مفصلی تازه ایجاد شده است تا زمانیکه بیمار به پزشک میرسد بعضی اقدامات اولیه ممکن است بتواند ورم مفصل را کم کند. مهمترین این اقدامات عبارتند از:

Ø      قطع کامل فعالیت های ورزشی و بدنی مشکل

Ø      بالا نگه داشتن مفصل ورم کرده

Ø      سرد کردن مفصل ورم کرده

Ø      بیحرکت کردن مفصل با آتل

 درمان قطعی ورم مفصلی به توسط پزشک برحسب اینکه علت بوجود آورنده آن چه باشد متفاوت است:

1- در مواردی که خون زیادی در درون مفصل جمع شده باشد باید به توسط سرنگ از مفصل خارج گردد ولی مهمتر از خارج کردن خون درمان علت زمینه ای خونریزی است. اگر بیمار مبتلا به هموفیلی است باید با تزریق فاکتورهای انعقادی جلوی خونریزی بیشتر را گرفت و در صورتیکه خونریزی به علت ضربه و آسیب مفصل (مانند شکستگی های داخل مفصلی، پارگی مینیسک یا رباط صلیبی ایجاد شده است آن آسیب شناسایی شده و درمان گردد.

2- در مواردی که علت ورم مفصل افزایش مایع مفصلی باشد پزشک معالج برای بررسی علت ورم، مقداری از مایع را با سوزن خارج کرده و آن را به آزمایشگاه ارسال میکند. در آزمایشگاه مواد شیمیایی موجود در مایع و سلول هایی که بطور طبیعی در آن وجود دارند بررسی شده و به پزشک گزارش میشوند. پزشک با استفاده از اطلاعات بدست آمده درمان مناسب را انجام میدهد. بررسی این مایع میتواند وجود عفونت، روماتیسم و یا بیماری های متابولیک را نشان دهد.

3- وقتی رشد بافت سینوویال مفصل زیاد میشود ممکن است نیاز به عمل جراحی و خروج بافت اضافه وجود داشته باشد. به این عمل جراحی سینوویکتومی میگویند.

4- وقتی استخوان اضافه زیادی در اطراف مفصل ایجاد شده و موجب محدود شدن حرکات مفصل شود ممکن است نیاز به عمل جراحی وجود داشته باشد.

پ) علت صدای مفاصل چیست؟ آیا صدا دادن مفصل بیماری است؟

ممکن است شما هم جزو کسانی باشید که بارها با کشش به انگشتان دست خود باعث ایجاد صدائی در آن شده اید. آیا از خود پرسیده اید علت ایجاد این صدا چیست. در داخل مفصل مایعی وجود دارد که باعث حرکت آسان‌تر استخوان‌های مجاور هم می‌شود. در این مایع گذشته از مواد مختلف گازهای گوناگونی نیز وجود دارند. افزایش حجم مفصل که با کشش انگشت ایجاد می شود موجب کاهش فشار داخل مفصل شده، و این امر یک حالت مکش و خلاً را در داخل مفصل ایجاد می کند. کاهش فشار و حالت مکش باعث می شوند که گاز‌های محلول در مایع مفصل به صورت حباب در‌آیند. ترکیدن این حباب ها باعث ایجاد صدا و آرامش شخص می شود و کم کم این مساله به صورت عادت در می آید. این امر در مفاصل دیگر بدن نیز با درجات کمتری می تواند اتفاق بیفتد.

شخص با  ایجاد حداکثر دامنه حرکت در مفصل موجب کشش در آن مفصل شده و پس از ترکیدن حباب های‌ گاز راحت میشود و چون حل شدن گازهای حباب نیاز به زمان دارد به همین خاطر تا مدتی علیرغم سعی شخص هیچ صدایی از مفصل شنیده نمی شود. در اصطلاح به این کار شکستگی قولنج می گویند، که یا خود شخص موفق میشود قولنج را بشکند و یا شخص دیگری این امر را انجام میدهد.

هنوز ثابت نشده است که آیا صدا در آوردن عادتی از مفاصل موجب صدمه جدی آنها می‌شود یا خیر ، ولی میتوان گفت با گذشت زمان و تکرار این عادت، بافت های نرم اطراف مفصل آسیب می بینند و روی دامنه حرکتی مفصل اثر می گذارند. حرکت دادن ناگهانی گردن یا ستون فقرات و بخصوص فشار روی مهره ها و یا حرکت ناگهانی گردن توسط شخصی دیگر برای به اصطلاح شکستن قولنج گذشته از صدمه شدیدی که میتواند روی مفاصل مهره ها ایجاد کند، ممکن است باعث گرفتگی و اسپاسم شدید و دردناک عضلات اطراف شده که درمان خاص خود را نیاز خواهد داشت. اگر این امر عادتی شود سایش تدریجی مهره‌ها را به دنبال خواهد داشت.

برای مبارزه با این امر چه کنیم:

ü        در صورتی که عادت به در آوردن صدا از مفصل داریم سعی کنیم با مشغول کردن خود به کارهای دیگر و مبارزه با آن این عادت را از خود دور کنیم. در صورتی که شش ماه این عمل را انجام ندهید برای همیشه راحت خواهید شد.

ü        با برنامه های منظم ورزشی و ورزش‌های کششی کم کم قدرت عضلات و انعطاف ‌پذیری مفاصل افزایش می یابند و تدریجا احساس شکستگی قولنج از بین می رود.

ü        اگر پس از فعالیت های ورزشی احساس میکنید به شکستن قولنج نیاز دارید نشان دهنده این است که ورزش را به طور صحیح انجام نمی دهید و پس از آن دچار گرفتگی عضلات و یا احساس قولنج میکنید. لطفا مطالب زیر را رعایت کنید:

1- قبل از ورزش سنگین با حرکات ورزشی سبک خود را گرم کنید.

2- پس از ورزش با حرکات کششی و سبک خود را سرد کنید.

3- هنگام ورزش نگذارید بدن شما خشک شود و مرتب آب بنوشید.

4- هنگام ورزش ممکن است اختلال الکترولیت در بدن ایجاد شود، با نوشیدن مایعات مناسب محتوی مواد معدنی از آن جلوگیری کنید.

5- مناسب با نوع ورزش کالری مورد نیاز را تامین کنید.

6- در صورتی که ورزش حرفه ای را ادامه میدهید در زمانهای مناسب از ماساژورهای مطلع و به طور علمی استفاده کنید.

7- فیزیوتراپی نیز می تواند کمک کننده باشد.

باید توجه داشت که صدای مفصل همیشه ناشی از شکستن قولنج نیست و بعضی از مفاصل ما هنگام بعضی از حرکات یا راه رفتن صدا می دهند، اگر صدا با درد همراه نباشد معمولا چیز مهمی نیست و در دوره ای از زندگی وجود دارد و خود به خود خوب می شود. ولی اگر ماندگار شد و باعث ناراحتی گردید و یا دردناک بود باید به پزشک ارتوپد مراجعه کرد چون ممکن است علت آن عوامل مختلفی مانند ساییده شدن نسوج نرم اطراف مفصل روی برجستگی های استخوانی، ضایعات مینیسک، ضایعات غضروفی و یا رباط ها ی اطراف مفصل باشند.

باید توجه داشت که مفهوم قولنج در علم پزشکی قدیم با امروز فرق میکند. در قدیم هر عضوی از اعضای بدن قولنج مخصوص خود را داشت. مثل قولنج کبد که باعث دردهای شدید سمت راست شکم میشود، قولنج کلیه که به صورت دردهای شدید و متناوب ناحیه کلیه با انتشار به ناحیه زیر شکم خود را نشان می دهد و قولنج روده که باعث دردهای متناوب و ناراحت ‌کننده شکم می شود. تمامی این موارد به دلیل اسپاسم‌های متناوب عضلات صاف در عضو مربوطه می باشد.

علت صدا دادن مفاصل بدن چیست؟

ü      ایجاد گاز : در تمام مفاصل مایعی به نام مایع سینوویال وجود دارد که غلیظ و لغزنده است. وظیفه این مایع لغزنده کردن سطوح مفصل و تسهیل حرکت مفصل است. این مایع در تغذیه غضروف مفصلی هم نقش دارد. در درون این مایع مانند بسیار دیگر از مایعاتی که در بدن ما وجود دارند، گازهایی مانند اکسیژن، نیتروژن و دی اکسید کربن بصورت محلول وجود دارد. وقتی که شما با تحت فشار قرار دادن مفصل انگشت خود، صدای تقه از آن درمیاورید در واقع لیگامان های آن مفصل را تحت کشش قرار داده اید. در این عمل شما با فشار موجب میشوید دو سطح مفصلی از یکدیگر فاصله گرفته و در واقع میخواهید حجم داخل مفصل را افزایش دهید. با انجام این کار فشار درون مایع مفصلی کاهش پیدا میکند و با این کاهش فشار مقداری از گازهای محلول در مایع، نامحلول شده و بصورت حباب های گاز در درون مفصل ظاهر میشوند. ایجاد این حباب گاز بصورت ناگهانی با ایجاد یک موج صدا همراه است که شما آنرا بصورت یک تقه میشنوید. بعد از شنیدن صدای تقه شما تا مدتی نمیتوانید مجددا این صدا را ایجاد کنید. علت آن اینست که ابتدا باید مدتی بگذرد تا حباب گاز تشکیل شده مجددا بصورت محلول در مایع درآید تا شما بتوانید مجددا آنرا تولید کنید.

ü      حرکت تاندون و لیگامان : وقتی مفاصل حرکت میکنند وضعیت لیگامانهای اطراف آن مفصل تغییر میکنند. این تغییر وضعیت موجب میشود تا آنها از روی برجستگی های استخوانی اطراف مفصل عبور کنند. با باز و بسته شدن مکرر مفصل هر کدام از این تاندون ها یا لیگامان ها ممکن است بار ها به جلو و عقب حرکت کرده و با هر بار عبور از روی برجستگی استخوانی صدایی ایجاد میکنند. این صدا ها ممکن است به توسط فرد حس شده و یا حتی دیگران هم آنرا بشنوند. همچنین با حرکت کردن مفصل، در بعضی حالات، لیگامان های اطراف آن بشدت کشیده میشوند و این کشیدگی ممکن است صدا ایجاد کند.

ü   سطح ناصاف مفصل: در مفاصلی که دچار آرتروز شده اند به علت آسیب غضروف، سطح مفصل ناهموار میشود. در حین حرکت مفصل، با ساییده شدن این سطوح ناهموار بر روی یکدیگر ممکن است صدا ایجاد شود.

آیا صدا دادن مفصل بد است؟ اگر صدا دادن مفصل همراه با درد است ممکن است به علت بیماری یا مشکلی باشد در این صورت باید به پزشک متخصص مراجعه کرد تا با بررسی مفصل مشکل احتمالی را دریاد. در صورتیکه این صدا ها بدون درد باشد نیازی به اقدام خاصی ندارد. هنوز با یقین اثبات نشده است که این عمل مشکلی برای دست ایجاد میکند یا خیر. ولی بعضی محققین عقیده دارند انجام این کار در دراز مدت میتواند موجب تورم دست و کاهش قدرت مشت کردن در انگشتان شود.

ت) آرتروز چیست؟

آرتروز به معنای ساییدگی مفصل و تخریب سطح مفصلی و بدنبال آن تغییر شکل، درد و محدودیت حرکت در مفصل است. آرتریت Arthritis به معنای التهاب مفصل است و استئوآرتریت Osteoarthritis  شایع ترین نوع آرتریت است. در استئوآرتریت مشکل اصلی در غضروف مفصلی است و بعد از مدتی استخوان مفصل هم دچار آسیب میشود. آرتروز Arthrosis یک کلمه یونانی به معنای مفصل است ولی به معنای استئوآرتریت هم بکاربرده میشود. در فارسی بجای کلمات استئوآرتریت و آرتروز از کلمه "ساییدگی مفصل" هم استفاده میشود.

علت آرتروز یا ساییدگی مفصل چیست؟

در طول روز و به علت فعالیت های بدنی مفاصل بدن بطور مرتب در معرض ضربه قرار دارند و این ضربات مرتبا آسیب هایی را به آنها بخصوص به غضروف مفصلی وارد میکنند. بدن این آسیب ها را تا جایی که میتواند ترمیم میکند. پس در طول زندگی مفاصل بدن دائما در یک فرآیند آسیب و ترمیم قرار دارند. گاهی اوقات شدت آسیب های وارده به مفصل بیش از قدرت ترمیم بدن است و یا به عللی قدرت ترمیم بدن کاهش یافته و نمیتواند آسیب های معمولی را مرتبا ترمیم کند. در این موارد غضروف مفصلی بتدریج خرابتر و خرابتر میشود و این شروع آرتروز است.
در ابتدا سطح غضروف ریش ریش و لایه لایه میشود. با هر آسیبی مقداری از روی غضروف برداشته میشود تا اینکه بتدریج کلفتی غضروف کم میشود. کم شدن کلفتی غضروف که در رادیولوژی بصورت کاهش فاصله مفصلی دیده میشود از علائم اولیه شروع ساییدگی مفصل است.

بعد از مدتی در اطراف استخوان دو طرف مفصل استخوان های اضافه ساخته میشود که به آنها استئوفیت میگویند. این استئوفیت ها هم در رادیوگرافی مفصل دیده میشوند. بافت سینوویال مفصل هم متورم میشود که به آن سینوویت میگویند. بتدریج استخوان زیر غضروف سفت و محکم میشود که به آن عاجی شدن استخوان میگویند. با پیشرفت آرتروز در استخوان زیر غضروف کیست های استخوانی ایجاد میشود.

علل موثر در پیشرفت آرتروز چیست؟

علل زیر در تشکیل و پیشرفت آرتروز یا ساییدگی مفصل تاثیر دارند

Ø      سن : با بالا رفتن سن آرتروز هم بیشتر میشود. میتوان گفت ساییدگی مفصلی جزئی طبیعی از روند پیری است که در همه انسان ها با افزایش سن ایجاد میشود ولی سن شروع آن در انسان های مختلف متفاوت است.

Ø      ژنتیک : در بعضی انسان ها بطور ژنتیکی و خانوادگی استعداد بروز آرتروز بیشتر است

Ø      چاقی : ساییدگی مفاصل ران و زانو در افراد چاق بیشتر و زودتر ایجاد میشود و این به علت نیروهای زیادی است که در افراد چاق به علت نیروی وزن به مفصل وارد شده و موجب تخریب زودرس آن میشود.

Ø      جنس : آرتروز در زنان بیشتردیده میشود

Ø      آسیب قبلی به مفصل : عفونت های قبلی در مفصل، شکستگی هایی که قبلا در مفصل ایجاد شده است، آسیب های لیگامانی که بر اثر حوادث قبل در مفصل بوجود آمده و مفصل را ناپایدار کرده اند و یا تغییر شکل استخوان های اطراف مفصل میتوانند موجب تشدید بروز آرتروز شوند.

Ø      شغل : فعالیت های بدنی شدید به علت شغل خاص و یا انجام ورزش خاص میتواند ضربات بیش از حد تحمل مفصل برای ترمیم به آن وارد کرده و موجب بروز آرتروز یا ساییدگی مفصل شوند.

انواع ساییدگی مفصل یا آرتروز چیست؟

دو نوع آرتروز یا ساییدگی مفصل وجود دارد:

ü        ساییدگی اولیه مفصل : این نوع ساییدگی در مفاصلی ایجاد میشوند که قبلا سالم بوده اند. اغلب بیماران سن بالای 50 سال دارند. در سن بالای 65 سال حدود نیمی از مردم دچار آرتروز میشوند. این آرتروز یا ساییدگی معمولا خفیف است ولی در 10 درصد موارد میتواند شدت پیدا کند.

ü        ساییدگی ثانویه مفصل : این نوع ساییدگی مفصلی که معمولا در افراد جوانتر ایجاد میشود در افرادی دیده میشود که قبلا به علتی مفصل آنها بشدت آسیب دیده است و آن آسیب شوع و پیشرفت آرتروز را سرعت داده اند. آسیب هایی مانند عفونت مفصل، شکستگی داخل یا اطراف مفصل و یا آسیب های رباط ها یا مینیسک مفصل

ساییدگی مفصل یا آرتروز بیشتر در کدام مفاصل ایجاد میشود؟

آرتروز یا ساییدگی مفصل بیشتر در مفاصل ران، زانو، انگشت و کمر ایجاد میشود. ساییدگی معمولا در چند مفصل بدن همزمان ایجاد میشود ولی شدت آن در مفاصل درگیر شده متفاوت است بطوریکه فقط در یک یا تعدادی از مفاصل درگیر شده بیمار از علائم آرتروز اذیت میشود.

 علائم ساییدگی مفصل چیست؟

مهمترین علائم ساییدگی مفصل یا  آرتروز عبارتند از

- درد ساییدگی مفصل بتدریج شروع شده و در طول زمان شدت آن کم کم بیشتر میشود. درد در حین انجام فعالیت های بدنی بیشتر شده و با استراحت کمتر میشود. با شدید شدن آرتروز درد ممکن است در حین استراحت هم وجود داشته باشد. درد ممکن است در مفصل مبتلا شده احساس نشود و در نقطه ای دورتر احساس شود. مثلا در مفصل ران ممکن است در ران احساس شود.

- خشکی و محدودیت حرکت مفصل : در بیماران مبتلا به آرتروز، خشکی مفصل معمولا در صبح ها بیشتر بوده و بتدریج در طول روز کم میشود. البته این خشکی زودتر از خشکی که در روماتیسم مفصلی دیده میشود خوب میشود. معمولا خشکی مفصل بیمار بعد از گذشت نیم ساعت خوب میشود.

- تورم مفصل مفصل از علائم آرتروز است ولی این تورم معمولا همراه با قرمزی و گرم شدن مفصل نیست.

- مفصل مبتلا به ساییدگی مفصل معمولا بزرگتر میشود که به علت رشد استخوان های اطراف مفصل است.

- گاهی اوقات مفصل مبتلا به آرتروز تغییر شکل داده و امتداد استخوان های دو طرف آن تغییر میکنند. بطور مثال پرانتزی شدن زانو میتواند از علائم آرتروز زانو باشد

- لنگش و بد راه رفتن در اثر ساییدگی مفاصل ران و زانو ایجاد میشود. این بیماران احتمال بیشتری دارد که زمین بخورند

تشخیص ساییدگی مفصل یا  آرتروز چگونه است؟

پزشک معالج پس از صحبت با بیمار و معاینه وی از رادیوگرافی ساده مفصل برای تشخیص استفاده میکند. در رادیوگرافی یک مفصل مبتلا به آرتروز علائم زیر دیده میشوند :

ü      کم شدن فاصله مفصلی به عبارت دیگر کم شدن فاصله بین دو سر استخوانی که مفصل را تشکیل داده اند

ü      تشکیل استخوان اضافه در کنار سطح مفصلی استخوان ها که به آنها استئوفیت میگویند

ü      افزایش تراکم استخوان در زیر سطح مفصل

ü      ایجاد کیست های استخوانی در زیر سطح مفصل

ü      تغییر شکل سطح مفصل و کج شدن امتداد استخوان های تشکیل دهنده آن.

درمان آرتروز چیست ؟

ساییدگی مفصل یا آرتروز درمان ندارد ولی میتوان با استفاده از روش هایی شدت علائم بیماری و مشکلاتی را که برای بیمار بوجود آمده است کاهش داد.

مهمترین اقداماتی که برای کنترل آرتروز انجام میشوند عبارتند از :

1- تغییر روش زندگی یا Lifestyle

از مهمترین روش های کاهش علائم ارتروز تغییر دادن روش زندگی است. مهمترین آنها عبارتند از

ü      کم کردن سطح فعالیت های بدنی

ü      استفاده کمتر از پله و زمین های شیب دار در آرتروز زانو و مفصل ران

ü      استفاده از توالت های صندلی دار در آرتروز زانو و مفصل ران

ü      خواندن نماز به حالت نشسته

ü      خوابیدن در بستر کمی سفت در آرتروز فقرات

ü      بلند نکردن اجسام سنگین

ü      یاد گرفتن طرز صحیح بلند کردن اجسام از روی زمین

 2- ورزش

انجام نرمش های کششی و تقویتی میتواند تا حد زیادی قابلیت انعطاف مفاصل را حفظ کرده و آنها را قوی نگه دارد تا بتوان از عهده انجام فعالیت های روزمره برآمد. شنا و پیاده روی از نرمش های خوب هستند. آرتروز هر مفصل نرمش های مخصوص به خود دارد که با یاد گرفتن آنها میتوان تا حدود زیادی درد را کاهش داد

3- کاهش وزن

اگر چاق هستند کم کردن وزن میتواند تا حد زیادی درد ناشی از آرتروز را کم کند. حتی چند کیلو کاهش وزن هم تاثیرات مهمی در کم کردن علائم بیماری دارد. اگر وزن متعادل دارید باز هم کم کردن وزن میتواند در کاهش علائم بیماری به شما کمک کند.

4- وسایل کمکی

استفاده از وسایلی مانند بریس های زانو، کفی های مخصوص کفش و زیاد چسب زدن به کشکک برای کنترل حرکات آن میتواند در کاهش دردهای زانو به علت آرتروز موثر باشد

5- عصا

به دست گرفتن عصا در دست مقابل اندام دچار آرتروز یا ساییدگی مفصل میتواند تا حدی درد ناشی از بیماری در مفصل ران و زانو را کم کند

6- گرما

گرم نگه داشتم مفصل مبتلا به آرتروز میتواند تا حدی درد ناشی از آن را کاهش دهد. این گرما میتواند با استفاده از لباس های کلفت تر بدست آید و یا با استفاده از وسایل کمکی مانند کیسه آب گرم یا حوله برقی بتوان مفصل مبتلا را گرم کرد

7- درمان های دارویی

داروهای متفاوتی برای کاهش درد ناشی از آرتروز بکار برده میشوند که مهمترین آنها عبارتند از:

ü      استامینوفن: استامینوفن یکی از رایج ترین داروهای مورد مصرف برای کاهش درد است. اگر تقریبا هر روز درد دارید بهتر است دارو را بطور مرتب و روزانه مصرف کنید نه اینکه صبر کنید تا درد شروع شود و آنوقت از دارو استفاده کنید. در یک فرد بالغ میتوان استامینوفن را بصورت دو قرص 500 میلیگرمی چهار بار در روز مصرف کرد. عوارض جانبی استامینوفن کم است و میتوان آنرا به مدت طولانی مصرف کرد

ü      داروهای ضد التهاب: داروهای ضد التهابی با کاهش التهاب موجب کاهش درد مفصل میشوند. ایندومتاسین، بروفن، سلکوکسیب، دیکلوفناک، ناپروکسن، مفنامیک اسید، پیروکسیکام و ملوکسیکام جزو این دسته دارویی هستند. این داروها با مهار آنزیم سیکلواکسیژناز موجب مهار تولید پروستاگلاندین ها در بدن میشوند. پروستاگلاندین ها مواد شیمیایی هستند که در بدن ایجاد شده و موجب بروز التهاب و درد و تورم میشوند. داروهای ضد التهابی را میتوان بصورت خورکی یا تزریقی و یا حتی بصورت پماد موضعی مصرف کرد. از دارو های ضد التهاب موضعی مانند پماد پیروکسیکام میتوان بصورت مالشی بر روی پوست مفصل دردناک استفاده کرد. این مواد وقتی بصورت موضعی استفاده میشوند کمتر جذب خون شده و عوارض کمتری دارند.

گاهی اوقات مصرف استامینوفن و پماد های موضعی نمیتوانند درد را به اندازه کافی کم کنند. در این موارد میتوان از داروهای ضد التهاب خوراکی استفاده کرد. متاسفانه عوارض استفاده از داروهای ضد التهاب بصورت خوراکی بیش از استامینوفن است و افراد مسن کمتر آنها را تحمل میکنند ولی میتوان در مواردی که شدت درد آرتروز زیاد شده است از آنها بطور موقت برای چند روز تا چند هفته استفاده کرد و بعد از کم شدن فعالیت بیماری، دوباره به مصرف استامینوفن و پماد موضعی برگشت.

از عوارض مصرف داروهای ضد التهابی درد معده و خونریزی معده است که در افراد با سن بالای 65 سال و کسانی که سابقه زخم معده یا دوازدهه دارند بیشتر دیده میشود. در افراد با فشار خون بالا، آسم، نارسایی کلیوی و نارسایی قلبی ایت داروها باید با احتیاط بیشتری مصرف شوند.

ü   گلوکزآمین و کندروآیتین سولفات: گرچه امروزه به عنوان داروهای غضروف ساز از آنها بسیار استفاده میشود ولی موثر بودن آن هنوز مورد شک است و مطالعات علمی هنوز نتوانسته اند مفید بودن آنها را آرتروز نشان دهند.

8- درمان جراحی آرتروز و ساییدگی مفصل چیست؟

 علائم ساییدگی و آرتروز در مفصل را میتوان در بسیاری اوقات با درمان های طبی کنترل کرد. با این حال در مواردی که بیماری پیشرفت کرده و شدت علائم زیاد است معمولا نیاز به انجام اعمال جراحی وجود دارد.

از اعمال جراحی متفاوتی برای کنترل آرتروز و ساییدگی مفصل استفاده میشود که مهمترین آنها عبارتند از:

1- استئوتومی:

در مواردی که آرتروز هنوز شدید نشده است ممکن است بتوان با انجام استئوتومی درد بیمار را کاهش داد و از پیشرفت آرتروز جلوگیری کرد. استئوتومی به معنای شکاندن کنترل شده استخوان به توسط عمل جراحی و سپس قرار دادن استخوان در وضعیت و موقعیت جدید و فیکس کردن آن با پیچ و پلاک است تا استخوان بتواند در وضعیت جدید جوش بخورد. با اینکار امتداد سطح مفصلی تغییر کرده و بیومکانیک نیروهای وارده به مفصل عوض میشود. از استئوتومی مفاصل ران و زانو بطور وسیعی استفاده میشود. استئوتومی معمولا در استخوان خارج از مفصل انجام میشود ولی در افراد جوان میتوان در صورت لزوم استئوتومی داخل مفصلی را برای موارد بد جوش خوردن شکستگی ها انجام داد.

2- تعویض مفصل :

در موارد ساییدگی شدید میتوان از جراحی تعویض مفصل استفاده کرد. مفاصل مصنوعی بطور وسیعی در مفصل های ران و زانو استفاده میشوند. مفصل مصنوعی میتواند در ناشی از آرتروز را بطور کامل از بین برده و بسیاری مشکلات دیگر مانند خشکی مفصلی را هم درمان کند.

3- خشک کردن مفصل: بندرت ممکن است مفصلی که بشدت دچار آرتروز شده است را خشک کرد. عمل خشک کردن یا جوش دادن یا فیوژن مفصل به این معنا است که غضروف باقیمانده دو سطح مفصلی را در حین جراحی خارج کرده و سپس دو سر استخوان را در کنار هم قرار داده و با پیچ و پلاک به هم متصل میکنند. پس از مدتی دو استخوان به هم جوش خورده و هیچ حرکتی نسبت به هم نخواهند داشت. این عمل گرچه درد مفصل را از بین میبرد ولی حرکت مفصل هم از بین خواهد رفت. امروزه این عمل جراحی کمتر انجام شده و در غالب موارد بجای آن از تعویض مفصل استفاده میشود.

4- آرتروسکوپی: در مفصل زانو در موارد آرتروز خفیف ممکن است انجام عمل آرتروسکوپی با خارج کردن بافت های اضافه مفصل بتواند تا مدتی درد بیمار را کاهش دهد. البته این نوع درمان معمولا علائم ناشی از آرتروز را بطور موقت کاهش میدهد.

ویروس چگونه موجب التهاب مفصل میشود ؟

ویروس ها موجودات زنده میکروسکوپی هستند که از باکتری ها کوچکترند. بعضی ویروس ها میتوانند موجب بیماری در انسان شوند. متاسفانه برای درمان بیماری های ویروسی آنتی بیوتیک های مناسبی مانند آنچه در درمان باکتری ها استفاده میشود وجود ندارد ولی خوشبختانه بسیاری از بیماری های ویروسی به توسط خود بدن مهار میشوند. ابتلا به بعضی بیماری های ویروسی مانند پولیومیلیت یا فلج اطفال، آبله، آبله مرغان، سرخک و سرخجه را میتوان با استفاده از واکسن پیشگیری کرد. مهمترین علامت آرتریت ویروسی، درد مفصل است که میتواند همراه با خشکی مفصل، تورم، قرمزی و گرما در روی پوست مفصل هم همراه باشد.رتشخیص اینکه آرتریت بیمار از نوع ویروسی است معمولا از طریق معاینه بیمار است و روش های تصویربرداری یا آزمایشات جز در موارد خاص کمکی به تشخیص نمیکنند.ردرد مفصلی و تورم ناشی از آرتریت ویروسی معمولا خودبخود خوب میشود. درمان آنتی بیوتیکی و ضد ویروسی برای این مشکل وجود ندارد. استفاده از داروهای ضد درد میتواند در مدت بیماری علائم بیمار را کاهش دهد.

عفونت باکتریایی مفصل چیست؟

آرتریت عفونی Septic arthritis یا آرتریت چرکی به معنای التهاب مفصل به علت عفونت یا به زبان دیگر به معنای عفونت مفصل است. مشخصه عفونت مفصل درد شدید مفصل همراه با تب است. این بیماری نیاز به درمان اورژانس داشته و در صورت تاخیر در درمان میتواند عواقب وخیمی را بدنبال داشته باشد.عفونت چرکی مفصل در بچه ها شایعتر از بزرگسالان است.

هر گاه میکروب ها بتوانند خود را به طریقی به مفصل رسانده و در آنجا تکثیر یابند میتوانند ایجاد عفونت مفصل کنند. راه های رسیدن میکروب ها به مفصل عبارتند از:

Ø      وقتی نقطه ای از بدن عفونت فعال دارد مانند عفونت چرکی در گلو و یا عفونت پوستی، میکروب ها میتوانند از این مناطق به داخل جریان خون رفته و از آن طریق خود را به مفصل برسانند. گاهی حتی بدون وجود یک کانون عفونی میکروب ها میتوانند از راه روده و یا بینی به جریان خون راه پیدا کنند

Ø      گاهی اوقات اجسام برنده و نافذ به مفصل میتوانند میکروب ها مستقیما با خود به درون مفصل ببرند و یا ممکن است پارگی بافت های روی مفصل موجب ورود مستقیم میکروب ها از فضای بیرون به داخل مفصل شود

Ø      عفونت بافت های نزدیک مفصل و یا استئومیلیت نزدیک مفصل (عفونت استخوان نزدیک مفصل) میتواند موجب سرایت میکروب ها به درون آن شود

Ø      اعمال جراحی مفصلی و یا آرتروسکوپی ممکن است موجب انتقال میکروب به درون مفصل و عفونت آن شوند

 عفونت چرکی مفصل در چه مفاصلی بیشتر دیده میشود؟

نیمی از موارد عفونت مفصل در زانو است و 20 درصد عفونت های مفصلی در مفصل ران اتفاق میفتد. مفاصل شانه، آرنج، مچ دست و مچ پا هم میتوانند دچار عفونت شوند.

 عفونت مفصل بر اثر چه میکروب هایی ایجاد میشود؟

شایعترین میکروب مولد آرتریت چرکی یا عفونت چرکی مفصل باکتری به نام استافیلوکک طلایی است. باکتری های استرپتوکک، مننگوکک، هموفیلوس آنفلوانزا و ای کولای هم میتوانند این عفونت ها را ایجاد کنند.

 التهاب و عفونت چگونه در مفصل ایجاد میشود؟

همانطور که گفته شد در ایجاد عفونت مفصل، راه انتقال میکروب ها به مفصل بیشتر از راه جریان خون است. میکروب بعد از رسیدن به مفصل در بافت سینوویال آن که پرخون تر از مناطق دیگر است جاگیر شده و رشد و تکثیر پیدا میکند.

بدنبال آن گلبول های سفید بدن برای دفاع به آن نقطه میروند. باکتری ها و گلبول های سفید از خود مواد سمی ترشح میکنند تا یکدیگر را از پای درآورند ولی این مواد به فضای مفصل هم راه پیدا کرده و موجب تخریب غضروف مفصلی میشود. باکتری ها و گلبول های سفید و سلول های بافت های مرده مفصل ماده ای را ایجاد میکنند که به آن چرک میگویند.

این چرک در فضای مفصلی جمع شده و خواص آن را تغییر میدهد. در نتیجه، تغذیه غضروف که از راه مایع مفصلی است دچار اختلال میشود. به علت تجمع مواد چرکی در درون فضای بسته مفصل فشار درون آن بالا رفته و این فشار بالا موجب بسته شدن عروق خونی مفصل میشود. در مفصل ران با بسته شدن عروق خونی سر استخوان ران ممکن است این قسمت از استخوان دچار نکروز شده و بمیرد. در همین مفصل افزایش فشار داخلی مفصل میتواند موجب دررفتگی آن شود.

یکی از پاسخ های بدن به التهاب ایجاد بافت تازه فیبرو است. این بافت قابلیت ارتجاعی خوبی ندارد. در عفونت چرکی مفصل و با تشکیل این بافت در کپسول مفصلی این کپسول هم قابلیت انعطاف خود را از دست میدهد که نتیجه آن خشکی مفصلی و کاهش دامنه حرکتی در آن است.

در صورتی که عفونت مفصل درمان نشود مواد چرکی کپسول مفصل را پاره کرده و از راه پوست خود را به فضای بیرون میرسانند. در این حالت عفونت سر باز کرده و ترشحات چرکی به بیرون میریزند. گاهی هم عفونت به استخوان مجاور مفصل منتشر شده و موجب عفونت استخوان یا استئومیلیت در آن میشود.

عفونت مفصل یا آرتریت عفونی چه علائمی دارد ؟

شروع آرتریت عفونی معمولا سریع و ناگهانی است. مهمترین علائم عفونت مفصل عبارتند از

• درد مفصل که با حرکت آن شدیدتر میشود. به همین علت بیمار سعی میکند مفصل خود را تا حدامکان بیحرکت نگه داشته و آن را تکان ندهد. در آرتریت عفونی شدت درد مفصل بسیار زیاد بوده و در عرض چند ساعت بسرعت بیشتر میشود

• مفصل مبتلا متورم و گرم میشود

• در صورتی که مفصل به پوست نزدیک باشد پوست روی آن قرمز میشود

• از دیگر علائم مهم عفونت مفصلی بروز علائم عمومی مانند تب و لرز، بی اشتهایی، تهوع و استفراغ، ضعف و افزایش تعداد نبض است

در نوزادان ممکن است علائم عمومی گفته شده وجود نداشته باشد. با این حال در این گروه سنی علائم دیگری مشاهده میشود. بطور مثال بچه دچار بیقراری شده، سینه مادر را نمیگیرد و وزن وی اضافه نمیشود و یا حتی کاهش وزن پیدا میکند و سعی میکند اندام مبتلا را اصلا حرکت ندهد. در این بچه ها وقتی مفصل را حرکت میدهیم شدت گریه بچه بیشتر میشود.

عفونت مفصل در چه کسانی بیشتر ایجاد میشود؟

عفونت مفصلی در هر کسی و با هر سنی امکانپذیر است ولی در افراد زیر احتمال بروز آن بیشتر است

ü      در کسانی که مبتلا به دیگر انواع التهاب مفصل هستند مثلا در مبتلایان به روماتیسم مفصلی احتمال بروز عفونت چرکی مفصل بیشتر است

ü      در آسیب اخیر به مفصل بدنبال ضربه

ü      وجود مفصل مصنوعی در بدن

ü      عمل جراحی اخیر در مفصل

ü      کاهش سیستم ایمنی بدن مانند ابتلا به ایدز، دیابت و یا نارسایی مزمن کبد یا کلیه

ü      معتادان تزریقی

ü      ابتلا به بیماری سوزاک یا گنوره

ü      در مبتلایان به استئومیلیت یا عفونت استخوان

تشخیص عفونت مفصل چگونه است؟

در بیماران مبتلا به عفونت چرکی مفصل بجر علائم بالینی علائم آزمایشگاهی وجود دارد که پزشک با استفاده از آنها میتواند تشخیص را تایید کند. بطور مثال در آزمایش خون این بیماران تست های ESR و CRP مثبت میشوند و در کشت خون این بیماران میکروب ایجاد کننده عفونت مفصلی رشد میکند. تشخیص قطعی این بیماری با کشیدن مایع مفصلی و بررسی آزمایشگاهی آن است. در مایع مفصلی که عفونت وجود داشته باشد گلبول های سفید بشدت افزایش پیدا کرده، پروتئین آن زیاد و قند آن کم میشود. ممکن است بتوان باکتری های مولد عفونت را در مایع مفصلی بیمار در زیر میکروسکوپ دید. با کشت مایع مفصلی باکتری ها رشد داده و نوع آنها را به درستی مشخص میکنند و سپس بر روی باکتری های رشد کرده آزمایش میکنند که آنها به چه آنتی بیوتیکی حساس و به کدام آنتی بیوتیک مقاوم هستند. پزشک معالج از این اطلاعات در انتخاب نوع آنتی بیوتیک مصرفی استفاده میکند.

در رادیولوژی مفصل این بیماران تورم کپسول مفصلی و گاهی کاهش تراکم استخوان های اطراف مفصل دیده میشود. در مراحل پیشرفته ممکن است در مفصل ران عفونی شده دررفتگی مفصل دیده شود.

درمان عفونت چرکی مفصل چیست؟

درمان عفونت مفصل یکی از اورژانس های ارتوپدی است. اساس درمان این بیماری استفاده از آنتی بیوتیک است. بیمار یه محض تشخیص در بیمارستان بستری شده و تحت درمان با آنتی بیوتیک تزریقی قرار میگیرد.در ابتدا پزشک ممکن است از نوع میکروبی که علت عفونت مفصل است اطلاعی نداشته باشد و یا اگر هم نوع آنرا میداند به قطع نمیداند که آن میکروب به چه آنتی بیوتیکی حساسیت دارد. بنابراین پزشک در ابتدا از یک یا دو آنتی بیوتیک که فکر میکند بیشترین تاثیر را بر باکتری مولد عفونت دارند استفاده میکند. این تصمیم گیری بر اساس سن بیمار است چون در هر سنی میکروب های خاصی شیوع بیشتری در ایجاد عفونت مفصل دارند. مطالعات قبلی پزشکان نشان داده است که در هر سنی چه میکروبی شایعتر است و آن میکروب ها به چه آنتی بیوتیک هایی حساس ترند.

پس از چند روز که نتیجه کشت میکروبی مایع مفصلی مشخص شد پزشک با اطمینان خواهد دانست که عامل مولد عفونت چه میکروبی است. همچنین آزمایشگاه بر روی کشت میکروبی آزمایش هایی به عمل میاورد که به آن آنتی بیوگرام میگویند. در این آزمایشات میکروب های کشت داده شده را در مجاورت آنتی بیوتیک های متفاوتی قرار میدهند تا ببینند میکروب مورد نظر به چه آنتی بیوتیک هایی حساس و به کدامیک مقاوم است.

پزشک معالج از این اطلاعات استفاده میکند تا بهترین و موثرترین آنتی بیوتیک را برای ادامه درمان بیمار مبتلا به عفونت مفصل انتخاب کند. آنتی بیوتیک حتما باید بصورت تزریقی داده شود ولی پس از چند هفته میتوان از آنتی بیوتیک های خوراکی برای ادامه درمان استفاده کرد.

مدت درمان عفونت مفصل باید طولانی و در حد چند هفته باشد تا عفونت ریشه کن شود. پزشک معالج با درنظر گرفتن پاسخ درمانی بیمار و تغییراتی که در شدت علائم بالینی بیمار و آزمایشات خونی ایجاد میشود طول مدت درمان با آنتی بیوتیک را مشخص میکند.

پایه دوم درمان عفونت مفصل عمل جراحی است. چرک جمع شده در مفصل باید بصورت اورژانس از آن خارج شود. این کار در غالب اوقات بوسیله عمل جراحی انجام میشود. پوست و عضلات و کپسول مفصلی شکاف داده شده و مفصل باز میشود. تمام چرک از درون مفصل خارج شده و داخل مفصل با مقادیر زیادی سرم شسته میشود. در پایان عمل لوله ای در درون مفصل گذاشته میشود که از آن خارج شده و در بیرون بدن به محفظه های پلاستیکی متصل میشود. این لوله تا چند روز در مفصل باقی مانده تا باقیمانده ترشحات عفونی از مفصل خارج شوند.گاهی اوقات این عمل جراحی را میتوان در مفاصل سطحی مانند زانو با کمک آرتروسکوپ انجام داد ولی در مفاصل عمقی مانند شانه یا مفصل ران باید حتما از عمل جراحی استفاده کرد.

پایه سوم درمان عفونت مفصل بیحرکت کردن مفصل است. این بیحرکتی با استفاده از آتل یا کشش پوستی انجام میشود.پس از فروکش کردن نسبی علائم بیمار حرکات مفصل شروع میشود تا دچار خشکی و محدودیت حرکت نشود.

عوارض آرتریت سپتیک یا عفونت مفصل چیست؟

مهمترین عوارض عفونت مفصل عبارتند از

Ø      تشکیل بافت فیبرو در کپسول مفصلی و بدنبال آن محدودیت حرکتی مفصل

Ø      تخریب غضروف مفصل و بدنبال آن ایجاد آرتروز و ساییدگی

Ø      استئومیلیت و عفونت استخوان های مجاور

Ø      نکروز اسنخوان مفصل به علت کاهش خونرسانی (مانند نکروز سر استخوان ران)

Ø      آسیب صفحه رشد نزدیک مفصل و بدنبال آن اختلال در رشد استخوان

Ø      انتشار عفونت به دیگر نقاط بدن و فوت بیمار.

چ) نقرس چیست و چگونه ایجاد می شود؟

 نقرس بیماری است که بر اثر تجمع زیاد ماده ای به نام اسید اوریک Uric acid در بدن ایجاد شده و میتواند موجب بروز علائمی مثل درد و تورم در مفاصل شود. بروز نقرس میتواند ارتباط نزدیکی با مصرف زیاد غذاهای پر پروتئین بخصوص گوشت داشته باشد. اسید اوریک در واقع پسماند متابولیسم و سوختن پروتئین در بدن است. گاهی اوقات بر اثر تولید زیاد این ماده در بدن و یا ناتوانی کلیه در دفع آن این ماده بطرز غیر طبیعی در مایعات بدن جمع شده و بدنبال آن بلورهای این ماده در مفاصل بدن رسوب میکند. رسوب بلورهای اسید اوریک در بدن موجب تحریک سلول های ایمنی شده و بدنبال آن موجب التهاب و درد مفصل میشود.

تشکیل کریستال های اسید اوریک در مفصل موجب میشوند تا سلول های ایمنی بدن آنها را مهاجم تلقی کرده و بخورند. بدنبال آن این سلول ها مواد شیمیایی خاصی بنام پروستاگلاندین و لوکوترین از خود ترشح میکنند که این مواد موجب ایجاد علائم التهاب در مفصل (درد و تورم) میشوند.
از علائم شایع این بیماری درد و تورم ناگهانی مفصل بخصوص مفصل متاتارسوفالانژیال شست است. بروز ناگهانی درد و تورم مفصل را حمله نقرسی مینامند. ضربات مکرر به این مفصل (مثلا بدنبال راه رفتن طولانی) موجب میشود کریستال های اسید اوریکی که قبلا در بافت های مفصل رسوب کرده ناگهان به داخل مفصل ریزش کرده و موجب پاسخ التهابی بدن به آن شوند. هر عاملی که بتواند سطح اسید اوریک خون را به ناگهان بالا ببرد ( مانند بروز کم آبی در بدن، مصرف الکل و اسیدی شدن خون) هم میتواند موجب حملات نقرسی شود.

حملات درد و تورم مفصل شست پا در نقرس معمولا شبانه است. در طول روز به علت وضعیت ایستاده بدن، مایع میان بافتی زیادی در اندام تحتانی و بخصوص پایین ترین قسمت های آن یعنی پاها جمع میشود. شب هنگام و وقتی بیمار دار کشیده و به حالت افقی درمیاید این مایع میان بافتی دوباره به جریان خون برمیگردد. در این بازگشت، مایعات زودتر از اسید اوریک به جریان خون برمیگردند و در نتیجه غلظت اسید اوریک در پا افزایش میابد. این اسید اوریک در مفاصل پا رسوب میکند و چون در شب پا سردتر میشود این سرما به رسوب کریستال های اسید اوریک در مفصل پا کمک میکند. به همین علت بروز حملات درد و تورم مفصل در شب بیشتر است.

 رسوب اسید اوریک در مفاصل میتواند در نهایت موجب تخریب آنها شود. سنگ کلیه و اختلال در عملکرد کلیه از دیگر عوارض این بیماری است. نقرس در مردها 9 برابر شایعتر بوده و معمولا در سنین میانسالی بروز میکند. این بیماری زمینه ارثی و خانوادگی دارد.

نکته جالب اینست که حدود ده درصد مردم اسید اوریک بالایی دارند ولی همه آنها علائم نقرس را نشان نمیدهند. در مقابل بعضی افراد با علائم بالینی نقرس اسید اوریک بالایی ندارند. در واقع در بسیاری اوقات در موقع بروز علائم بالینی نقرس که بصورت شروع ناگهانی درد و تورم مفصلی است اسید اوریک خون کاهش میابد.

نقرس چه علائمی دارد؟

نقرس نوعی بیماری مفصلی است که به علت تجمع اسید اوریک در بافت های بدن و بخصوص در مفاصل ایجاد میشود. از مهمترین علائم بیماری نقرس درد و تورم مفاصل است. شایعترین مفصلی که در نقرس درگیر میشود مفصل بزرگ شست پا محلی است که شست پا به کف پا متصل میشود. معمولا شروع علائم در این مفصل بصورت ناگهانی است که به آن لفظ حمله نقرسی یا پوداگرا را اطلاق میکنند. در حمله نقرسی این مفصل ناگهان متورم و دردناک شده و پوست روی آن قرمز و براق میشود. ممکن است پوست روی مفصل قدری پوسته ریزی کند و گاهی احساس خارش هم در مفصل بوجود میاید. شروع بسیاری از این حملات شبانه است و بیمار را از خواب بیدار میکند. مفصل بشدت دردناک و حساس میشود بطوریکه که تماس پتو به پوست شست هم ممکن است دردناک باشد. گاهی اوقات بیمار در حین حمله نقرسی تب میکند.

این حملات نقرسی معمولا با یا بدون مصرف دارو بعد از گذشت چند ساعت تا چند روز فروکش میکند. علائم بیمار بندرت ممکن است چند هفته هم به درازا بکشد. بعد از فروکش کردن علائم، بیمار بعدا دچار حملات دیگر میشود و این مشکل به تناوب در طول سالها تکرار میشود. همانطور که گفته شد علائم نقرس بیشتر در مفصل بزرگ شست پا دیده میشود گرچه ممکن است علائم آن در پاشنه پا، مچ پا، زانو، آرنج، مچ دست و انگشتان دست هم بوجود آید. گاهی اوقات کریستال های اسید اوریک در کیسه های بافتی ظریفی که در اطراف مفاصل وجود دارند و به آنها بورس میگویند رسوب کرده و موجب التهاب و درد در آنها میشود. التهاب بورس را بورسیت میگویند. یکی از مناطق شایع التهاب بورس در نقرس بورس پشت آرنج بنام بورس الکرانون است. در اثر التهاب این بورس در محل تورم و قرمزی ایجاد میشود.

گاهی اوقات بیماری نقرس خود را بصورت آرتریت و التهاب مزمن چند مفصل بدن نشان داده و از این نظر شبیه به بیماری روماتیسم مفصلی میشود.

در موارد مزمن نقرس، رسوب اسید اوریک در بافت ها بصورت متمرکز درآمده و یک توده سفت را در بافت بوجود میاورد. به این وضعیت نقرس توفوسی میگویند. این رسوب ها معمولا در سطح پشتی انگشتان دست، شست پا، پشت آرنج و لاله گوش دیده میشود. وجود این رسوبات نشان دهنده بالا بودن بسیار شدید اسید اوریک در بافت های بدن است.از دیگر علائم نقرس رسوب اسید اوریک در کلیه و ایجاد سنگ های کلیوی است که در صورت مزمن شدن میتواند موجب نارسایی کلیه شود.

نقرس در چه کسانی بیشتر دیده میشود؟

بیماری نقرس در بعضی افراد شیوع بیشتری دارد. اینها عبارتند از:

Ø   در کسانی که غذاهای پر پروتئین و غذاهای دریایی زیاد مصرف میکنند

Ø   مصرف زیاد الکل

Ø   مصرف بعضی داروها مانند آسپرین، ویتامین ب، داروهای ادرار آور و داروهای شیمی درمانی

Ø   افراد چاق

Ø   بالا بودن فشار خون

Ø   وجود بعضی بیماری ها مانند لوسمی و لنفوم

 در کسانی که ریسک بالای نقرس دارند بعضی شرایط میتواند موجب بروز حملات نقرسی شود. مهمترین آنها عبارتند از:

ü      کاهش آب بدن

ü      ضربه به مفصل

ü      تب

ü      مصرف غذای زیاد

ü      مصرف زیاد الکل

ü      عمل جراحی