• تاریخ درج : ۹ اسفند ۱۳۹۵
• تعداد بازدید: 43548
• نویسنده : دکتر محسن مردانی کیوی

شکستگی سر و گردن و ستون فقرات:

شکستگی استخوانهای جمجمه به حیطه ی جراحی مغزو اعصاب برمیگردد و در آسیب های ارتوپدی جایی ندارد. در رابطه با شکستگی های ستون فقرات،این شکستگی ها به علت عارضه ی خطرناک آن که آسیب رسیدن به نخاع و اعصاب نخاعی است بسیار با اهمیت هستند که این آسیب های نخاعی به علت فشار قطعات شکسته استخوان یا به علت دررفتگی مهره‌ها و یا خونریزی ایجاد می‌شود. آسیب نخاعی و اعصاب آن سبب اختلالات حسی و حرکتی و فلج در قسمت زیر ناحیه آسیب دیده می‌شود . ستون فقرات از سه بخش تشکیل شده است: فقرات گردنی، فقرات سینه ای و فقرات کمری که در اینجا به اختصار شکستگی های هر بخش را شرح میدهیم:

1- شکستگی فقرات گردنی:

1-1: تعریف شکستگی گردن: به شکستگی هر کدام از هفت مهره ی گردنی شکستگی گردن گفته می شود.

1-2: علت شکستگی گردن: شکستگی گردن معمولاً بر اثر ضربات بسیار شدید اتفاق میافتد. این چنین ضرباتی معمولاً در سوانح جاده ای یا سقوط از ارتفاع دیده میشود. در حین فعالیت های ورزشی هم ممکن است فرد دچار شکستگی مهره های گردنی شود. مثلاً افتادن یک ژیمناست از روی حلقه در حین پشتک زدن یا به زمین خوردن یک سوارکار از اسب یا برخورد سر یک شناگر هنگام شیرجه زدن به کف استخر کم عمق همگی میتوانند موجب شکستگی مهره گردنی و بدنبال آن آسیب به نخاع شوند . 

1-3: اقدامات اورژانس در مواجهه با بیماری دچار شکستگی گردن:  در هر بیماری که دچار آسیب شدید بدنی بدنبال ضربه های ذکر شده گردیده است قبل از هر گونه حرکت دادن بیمار، باید گردن بیحرکت شود. پرسنل اورژانس به محض مواجهه با چنین بیماری ابتدا گردنبند مخصوصی را به دور گردن بیمار میبندند و سپس وی را به آمبولانس منتقل میکنند. تا وقتی بیمار در بیمارستان از ناحیه گردن عکس بگیرد و پزشک از سلامت ستون مهره گردنی مطمئن نشود این گردنبند به گردن بیمار بسته باقی میماند. برای اطمینان از شکستگی مهره‌ها، وسیله‌ای نوک تیز را به آرامی به کف دست ها می‌کشیم، در صورتیکه مصدوم عکس‌العملی نشان ندهد و حرکت شیئ را در هیچکدام از دستهایش حس نکند، دلیل آسیب به اعصاب گردن است. به مصدوم اجازه ندهید سر خود را خم کند یا بچرخاند. سر و گردن مصدوم را در یک خط قرار دهید بطوری که صورت وی به طرف بالا باشد . از یک آتل که تا ناحیه کمر ادامه داشته باشد، استفاده نمایید و زیر گردن مصدوم را با پنبه یا پارچه بپوشانید. سپس آتل را به وسیله سه باند به نحوی ببندید که یک باند به پیشانی و یک باند دیگری در ناحیه کتفها و یکی در انتهای آتل (کمر) قرار بگیرد و با پد یا پارچه فضای خالی بدن را پر کنید.

1-4: تشخیص شکستگی گردن: برای تشخیص این شکستگی ها از رادیوگرافی معمولی و سی تی اسکن استفاده میشود و برای بررسی آسیب احتمالی نخاع ممکن است از ام آر آی استفاده شود .

1-5: درمان شکستگی های گردن: در غالب موارد درمان انتخابی فیکس کردن جراحی است. در موارد نادری ممکن است با بستن بریس گردنی کنترل شود.

2- شکستگی فقرات سینه ای و کمری: با توجه به اینکه مکانیسم آسیب این دو بخش از ستون فقرات مشابه هم بوده و درمانهای یکسانی نیز دارند، در این بخش این شکستگی ها را در کنارهم معرفی میکنیم:

2-1: تعریف شکستگی فقرات سینه ای و کمری: شایعترین شکستگی های ستون مهره ای در مهره های سینه ای و کمری اتفاق میفتد که در مردان چهار برابر زنان دیده میشود. به علت اینکه بیمارانی که دچار این شکستگی ها شده اند ضربات شدیدی را تحمل کرده اند در بسیاری اوقات همراه با این شکستگی ها شکستگی در دیگر اندام ها یا آسیب در دیگر ارگان ها هم دیده میشود. نخاع از داخل ستون مهره عبور میکند و در این شکستگی ها در معرض خطر است .

2-2: علت شکستگی فقرات سینه ای و کمری: این شکستگی ها اغلب در سوانح جاده ای و سقوط از ارتفاع اتفاق میافتند. البته در ورزش های پر تحرک و در درگیری های مسلحانه هم دیده میشود. گاهی اوقات شکستگی بدون اینکه ضربه شدیدی به فرد وارد شود مثلاً در افرادی که دچار پوکی استخوان هستند و یا در ابتلا به بعضی تومورهای ستون مهره به علت ضعیف شدن استخوان هم ممکن است ایجاد شود . 

از دیگر علل این شکستگی ها، پوکی استخوان در افراد مسن است. وقتی استخوان مهره ضعیف میشود تحمل مقاومت در مقابل فشارها و ضربات سبک را هم از دست میدهد و در نتیجه براثر هر ضربه کوچکی که به مهره وارد میشود شکستگی های بسیار کوچکی در مهره ایجاد میشود. این ضربات و فشارها ممکن است براثر پریدن، جهیدن، چرخیدن، پایین رفتن از پله، افتادن ماشین در دست انداز، بلند کردن یک جسم سنگین یا حتی سرفه و عطسه کردن اتفاق بیفتد . فرد متوجه این شکستگی ها نمیشود جز اینکه ممکن است در همان زمان قدری کمردرد برای فرد ایجاد شود که بعد از مدتی خوب میشود. شکستگی هم خودبخود جوش میخورد. به تدریج شکستگی پشت شکستگی اتفاق میفتد و کم کم این شکستگی ها به هم اضافه میشوند. با هر بار شکستگی شکل مهره کمی تغییر میکند. مهره روی خودش خرد میشود. ارتفاع مهره کم میشود و این کاهش ارتفاع بخصوص در جلوی مهره بیشتر است و فرد کم کم دچار قوز میشود. وی متوجه میشود که کم کم قدش نیز در حال کاهش است. این شکستگی ها را کمپرشن میگویند.

مهره ای که دچار پوکی است هم میتواند مانند هر استخوان دیگر دچار یک شکستگی واحد و بزرگ شود. احتمال این شکستگی ها در مهره پوک شده بیشتر است و این مهره ها بر اثر ضربات به مراتب ضعیف تر از معمول هم دچار شکستگی میشوند .

2-3: علایم و تشخیص شکستگی فقرات سینه ای و کمری:  مهمترین علامت این شکستگی ها درد شدید است که با حرکت شدیدتر هم میشود. وقتی آسیب نخاع ایجاد شود ممکن است علائمی مثل بیحسی، گزگز شدن، ضعف یا اختلال در دفع ادرار و مدفوع نیز بوجود آید. تشخیص نوع شکستگی و آسیب های همراه آن معمولاً با استفاده از رادیوگرافی ساده و سی تی اسکن و ام آر آی صورت میگیرد .

2-4: اقدامات اورژانس در مواجهه با بیماری دچار شکستگی فقرات سینه ای و کمری:  در هر بیماری برای اطمینان از شکستگی مهره‌ها، وسیله‌ای نوک تیز را به آرامی به کف پاها می‌کشیم، در صورتیکه مصدوم عکس‌العملی نشان ندهد و حرکت شیئ را در هیچکدام از پاهایش حس نکند، دلیل آسیب به اعصاب کمر است. در صورتیکه قطع نخاع بدنبال شکستگی مهره ی مجاور اتفاق بیافتد، نخاع هیچوقت ترمیم نخواهد شد و مصدوم تا آخر عمر از سطح شکستگی به پایین فلج خواهد شد. بنابراین روش برخورد اولیه با مصدوم خیلی حیاتی است . مصدوم را در وضعیت خوابیده و بی‌حرکت قرار دهید و وی را گرم نگه دارید .جهت بیحرکت نمودن ستون فقرات از آتل تمام قد استفاده نمایید .وسط پاها را تا بالا پنبه یا پد بگذارید و با بانداژ پاها را در قسمتهای مختلف محکم ببندید .با بانداژ پهن ، زانوها و رانها را محکم نمایید .مصدوم را حداقل 4 نفره حدود 20 سانتیمتر از روی زمین بلند کنید و روی آتل تمام قد قرار دهید .نقاط گود بدن را با پنبه یا پارچه پر کنید و بوسیله باند ، بدن را به آتل محکم ببندید .بیمار را توسط برانکارد سفت و محکم در وضعیتی که راه تنفس او باز باشد به مراکز درمانی انتقال دهید.

2-5: درمان شکستگی فقرات سینه ای و کمری: در مواردی که این شکستگی ها بسیار شدید بوده و استخوان خرد شده باشد یا به علت خرد شدگی مهره ارتفاع آن خیلی کم شود یا مهره ها در محل شکستگی خیلی زاویه دار شوند و یا آسیب عصبی مهمی به علت تحت فشار گرفتن اعصاب نخاعی بوجود آید اقدام ارجح جراحی است. در حین جراحی قطعات استخوان که به اعصاب فشار وارد میکنند به کنار میروند یا برداشته میشوند و سپس شکستگی به توسط وسایلی پایدار میشود . در موارد نادری مانند درمان شکستگی های زائده عرضی مهره ها نیاز به عمل جراحی نیست.

در موارد شکستگی فقرات کمری و سینه ای بدنبال پوکی استخوان، اکثر این شکستگی ها بعد از 8-6 هفته بطور خود بخود خوب میشوند . چند روز استراحت و مصرف دارو ممکن است تنها درمانی باشد که مورد نیاز این بیماران است. گاهی پزشک معالج بریس های بخصوصی بصورت کمربند طبی برای بیمار تجویز میکند تا قدری حرکات ستون مهره را محدود کند. این محدودیت ممکن است به بهبود شکستگی کمک کند . همچنین پزشک معالج از داروهایی برای کنترل شدت پوکی استخوان کمک میگیرد. در صورتیکه درد به درمان های معمول جواب ندهد عمل جراحی ممکن است به بیمار کمک کند. دو نوع جراحی که برای این بیماران انجام میشود کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی است. بهترین کاندید این جراحی ها بیمارانی هستند که به علت شکستگی کمپرشن جدید دچار درد شدید شده اند . در جراحی کیفوپلاستی یک بالون کوچک به داخل مهره شکسته شده فرستاده شده و باد میشود. این کار موجب میشود شکل مهره به حالت قبلی خود برگردد. سپس بالون خارج شده و بجای محل خالی، سیمان استخوانی تزریق میشود .

جراحی ورتبروپلاستی هم مثل کیفوپلاستی است با این تفاوت که بالونی به داخل مهره فرستاده نمیشود بلکه سیمان استخوانی مستقیماً به داخل مهره تزریق میشود . در این روش تلاشی در تصحیح تغییر شکل ایجاد شده در مهره صورت نمیگیرد و هدف از جراحی فقط محکم کردن مهره شکسته شده است.