• تاریخ درج : ۲۲ خرداد ۱۳۹۶
• تعداد بازدید: 12556
• نویسنده : دکتر محسن مردانی کیوی

استخوان کشکک "Patella "

استخوان پاتلا بزرگترین استخوان سزاموئید بدن است و در ضخامت وتر عضله ی چهار سر رانی رشد کرده، در جلوی انتهای تحتانی ران و یک سانتی متر بالاتر از مفصل زانو قرار دارد. استخوانی است سه گوش و تخت، دارای دو سطح (قدامی و خلفی) و سه کنار (فوقانی یا قاعده، خارجی و داخلی) و یک رأس (Apex ) است.

الف) رأس (Apex )

رأس پاتلا به سمت پایین متمایل است و 1 سانتی متر بالاتر از مفصل زانو قرار دارد. رباط پاتلا به لبه ها و بخش تحتانی سطح خلفی (خشن) اتصال دارد.

ب) کناره ها

کنار فوقانی ( قاعده ): محل چسبندگی عضلات رکتوس فموریس در جلو و استوس مدیالیس در عقب است.

کنار خارجی (دو سوم فوقانی): محل چسبندگی عضله ی واستوس لاترالیس است.

کنار داخلی (دو سوم فوقانی): محل اتصال عضله ی واستوس مدیالیس است.

ج) سطوح

سطح قدامی محدب و خشن است و توسط وتر عضله ی رکتوس فموریس ( راست رانی) پوشیده می شود. این سطح توسط یک بورس سروزی (پری پاتلا) از پوست جدا می شود. سه چهارم فوقانی سطح خلفی مفصلی بوده و توسط یک ستیغ عمودی به دو رویه ی خارجی (بزرگتر) و داخلی (کوچکتر) تقسیم می شود. یک چهارم تحتانی سطح خلفی که غیر مفصلی است در بالا با توده ی چربی اینفراپاتلار مجاور است و در پایین محل اتصال رباط پاتلار است.

نکات بالینی

1ـ استخوانن پاتلا به عنوان یک قرقره عمل کرده و جهت نیروی کششی وتر عضله ی چهار سر رانی تغییر داده، به طوریکه کارایی عضله را در عمل باز کردن مفصل زانو افزایش می دهد؛ با این وجود برداشتن پاتلا کارایی مفصل زانو را چندان تغییر نمی دهد.

2ـ گاهی در اثر یکی نشدن مراکز استخوان سازی استخوان کشکک، ممکن است این استخوان دو قطعه ای یا سه قطعه ای باشد که باید از شکستگی های استخوان تمیز داده شود.

3ـ دو عامل از دررفتگی پاتلا به خارج جلوگیری می کند یکی الیاف عضله واستوس داخلی که استخوان را به سمت داخل می کشد و دیگری وسعت بیشتر کوندیل خارجی استخوان ران است که از حرکت پاتلا به خارج جلوگیری می کند.

4ـ در اثر ضربه ی مستقیم ممکن است استخوان پاتلا به قطعات مختلف شکسته شود. قطعات شکسته شده ی پروگزیمال توسط انقباض عضله ی چهار سر رانی به بالا کشیده شده و قطعات دیستال در اتصال با رباط پاتلا باقی می ماند.این فاصله ی قطعات شکسته شده موجب عدم جوش خوردن قطعات می شود و با توجه به چگونگی شکستگی ممکن است لازم باشد از طریق سیم کشی قطعات شکسته شده را به هم اتصال داده و یا یک قطعه ی بزرگتر را باقی گذارده و بقیه ی قطعات را خارج کنند.

حفره ی پوپلیته آل

این فضا حفره ای است لوزی شکل که در پشت زانو قرار گرفته است. حدود این لوزی عبارتند از:

در بالا و خارج: عضله ی دو سر ران

در بالا و داخل: عضلات نیم وتری و نیم غشایی

در پایین: دو سر عضله ی گاسترو کنمیوس

کف حفره: انتهای تحتانی فمور و عضله ی پوپلیتئوس

سقف حفره: فاسیایی که ادامه ی فاسیالاتا بوده و توسط ورید صافنوس کوچک سوراخ می گردد.

عضله ی پوپلیتئوس:

مبدأ: اپی کندیل خارجی استخوان فمور

چسبندگی: سطح خلفی تیبا (بالای خط سولئال)

عمل: تیبا را نسبت به فمور به داخل می چرخاند.

عصب: تیبیال

محتویات اصلی حفره ی پوپلیتئال عبارتند از:

1-                 عروق پوپلیتئال

2-                      عصب پرونئال مشترک

3-                 عصب تیبیال

4-                 قسمت تحتانی عصب جلدی رانی خلفی

5-                 یک شاخه ی مفصلی از عصب اوبتوراتور

6-                 مقداری چربی و عقده های لنفاوی

7-                 ورید صافنوس کوچک

شریان و ورید پوپلیتئال

ادامه ی شریان فمورال، پس از سوراخ اداکتور، شریان پوپلیتئال نام دارد. این شریان در کنار تحتانی عضله ی پوپلیتئوس (عضله ای که در کف حفره ی پوپلیتئال قرار دارد) به دو شاخه ی تیبیال قدایی و خلفی تقسیم می شود. شریان پوپلیتئال در ضمن عبور از حفره ی پوپلیتئال 7 تا 10 شاخه ی جلدی، عضلانی، ژنیکولار و سورال می دهد. ورید صافنوس کوچک در این حفره به ورید پوپلیتئال می پیوندد و این ورید شریان همنام خود را تا سوراخ اداکتور همراهی می کند.

اعصاب پرونئال مشترک و تیبیال

این اعصاب از دو شاخه شدن عصب سیاتیک به وجود می آیند. عصب پرونئال مشترک در خارج حفره ی پوپلیته و عصب تیبیال در وسط این حفره قرار می گیرد. ضخامت عصب پرونئال مشترک کمتر بوده و در حدود نصف ضخامت عصب تیبیال است. عصب تیبیال، عصب اصلی کمپارتمان خلفی ساق و عصب پرونئال مشترک، عصب کمپارتمان های قدامی و خارجی ساق است. البته هر دو عصب شاخه هایی برای پوست ناحیه ی پوپلیته دارند.

مفصل زانو

مفصل زانو بزرگترین مفصل بدن، یک نوع مفصل سینوویالی لولایی می باشد و حرکات محدود آن منحصر به فلکشن و اکستنشن است. سطوح استخوانی مفصل شونده، کندیل های فمور و تیبیا هستند. کپسول مفصلی به دورتادور سطوح مفصلی استخوان ها، متصل می گردد.

لیگامان های دور این مفصل عبارتند از:

1ـ لیگامان پاتلار که دنباله ی تاندون عضله ی چهار سر ران است و از  رأس پاتلا به بالای توبروزیته تیبیا کشیده می شود.

2ـ لیگامان کولترال تیبیا که پهن بوده و از کندیل داخلی فمور به سطح داخلی بالای تنه استخوان تیبیا متصل می گردد.

3ـ لیگامان کولترال فیبولا از کندیل خارجی فمور به رأس فیبولا می چسبد.

4ـ لیگامان های کروشیئیت (صلیبی یا ضربدری) "Cruciate ligs " درون بریدگی بین کندیلی قرار دارند و به صورت قدامی و خلفی هستند.

5ـ مینیسک ها یا غضروف های نیمه هلالی، دو صفحه هلالی هستند که مقطع عرضی شان به صورت مثلثی است. مینیسک خارجی به صورت حرف (O ) لاتین و مینیسک داخلی به صورت حرف (C ) لاتین است. مینیسکها وقتی روی سطوح مفصلی کندیل های تیبیا قرار می گیرند، این سطوح را گودتر می کنند. مینیسک خارجی آزاد است ولی مینیسک داخلی به علت اتصال به لیگامان کولترال تیبیا، بیشتر در معرض پارگی قرار دارد.

شریان هایی که مفصل زانو را تغذیه می کنند عبارتند از:

1ـ شاخه ی جنیکولار نزولی از شریان فمورال

2ـ شاخه های جنیکولار از شریان پوپلیته

3ـ شاخه های راجعه از تیبیال قدامی

4ـ شاخه ی  نزولی از شریان سیر کومفلکس  فمورال خارجی  که تماماً شبکه ی پیوندی زانو

(The Anastomotic network of knee ) را به وجود می آورند.

اعصاب مفصل زانو:

 شاخه های حسی مفصلی اعصاب اوبتوراتور، فمورال، پرونئال مشترک و تیبیال هستند.