• تاریخ درج : ۲۸ فروردین ۱۳۹۶
• تعداد بازدید: 62255

ساعد The Forearm

ساعد شامل دو استخوان دراز است. در حالی که کف دست به جلو نگاه می کند، استخوانی که در سمت داخل ساعد قرار دارد، اُلنا Ulna نام دارد و دیگری که در سمت خارج ساعد قرار می گیرد، رادیوس Radius نامیده می شود. این دو استخوان در دو انتهای فوقانی و تحتانی با یکدیگر مفصل می شوند، ولی در بقیه ی طول خود از هم فاصله دارند. این فاصله را فضای بین استخوانی می نامند و توسط غشای بین استخوانی اشغال می گردد.

اُلنا (استخوان زند اسفل) Ulna

اُلنا، استخوانی است دراز، دارای یک تنه و دو انتها (فوقانی، تحتانی) که در سمت داخل ساعد قرار گرفته است. این استخوان را می توان در تمام طولش از روی پوست سطح خلفی ساعد لمس کرد.

انتهای فوقانی Upper End

انتهای فوقانی اُلنا، شامل دو زایده است به نام های اوله کرانون و کورونوئید. این دو زایده در بین خود یک بریدگی مفصلی گاز انبری می سازند به نام بریدگی تروکلئار که با تروکلئای (قرقره) هومروس مفصل می شود و نیز دارای یک بریدگی دیگری است به نام بریدگی رادیال که با سر رادیوس مفصل می شود، از این قرار:

اوله کرانون (زایده ی آرنجی) Olecranon

در امتداد تنه ی استخوان قرار دارد و شامل سه سطح (فوقانی، خلفی، قدامی) و دو کنار (خارجی، داخلی) است:

ü      -سطح فوقانی یا پروگزیمال، به طرف جلو نوک برداشته است؛ این نوک در موقع اکستنشن ساعد در درون حفره ی اوله کرانون قرار می گیرد. در دو سوم خلفی این سطح، وتر (تاندون) قوی عضله ی سه سر بازویی می چسبد؛ در قسمت جلوی این سطح، کپسول مفصل آرنج اتصال دارد و مابین آن دو یک بورسای سروزی وجود دارد.

ü      -سطح خلفی، صاف و زیر جلدی است و با تنه ی استخوان ممتد می گردد.

ü      -سطح قدامی، یک قسمت از رویه ی مفصلی بریدگی تروکلئار را می سازد و در وسط آن یک خط طولی برآمده وجود دارد که در گودی قرقره ی هومروس قرار می گیرد.

ü      -به کنار خارجی، عضله ی انکونیوس و کپسول مفصلی آرنج اتصال دارد.

ü      -به کنار داخلی، عضله ی فلکسور کار پی اُلناریس، عضله ی فلکسور دیژیتوروم پروفندوس و رباط طرفی ـ اُلنار اتصال دارند.

زایده ی کورونوئید (منقاری)    Coronoid Process

در جلوی تنه ی استخوان و بلا فاصله در زیر اوله کرانون قرار دارد و شامل چهار سطح (فوقانی، قدامی، خارجی، داخلی) است؛

ü      سطح فوقانی آن، مفصلی است و قسمت تحتانی بریدگی تروکلئار را می سازد.

ü      سطح قدامی آن، زبر و خشن است و در پایین منجر به توبروزیته اُلنا می گردد. بر روی سطح قدامی و توبروزیته، عضله ی براکیالیس ختم می شود.

ü      سطح خارجی آن، دارای یک حفره ی مفصلی چهار گوش است به نام بریدگی رادیال که با سر رادیوس مفصل می شود و توسط یک ستیغ صاف از قسمت خارجی بریدگی اوله کرانون مجزا می گردد. کنار قدامی و کنار خلفی این بریدگی محل اتصال دو انتهای رباط حلقوی می باشند. در زیر بریدگی رادیال، یک حفره ی مثلثی وجود دارد به نام حفرۀ سوپیناتور که در آن الیاف عضله ی سوپیناتور مبدأ می گیرد و کنار خلفی اش توسط ستیغ سوپیناتور کاملاً مشخص می گردد.

ü      سطح یا کنار داخلی، محل اتصال عضلات فلکسور دیجیتورم سوپرفیشالیس (تاکننده ی مشترک سطحی انگشتان) و پروناتور ترس  (درون گرداننده ی گرد ) و فلکسور پالیسیس لانگوس (تاکننده ی دراز شست) است.

بریدگی تروکلئار Trochlear Notch

یک بریدگی مفصلی است به صورت گاز انبر که با قرقره ی (تروکلئای) استخوان بازو مفصل می شود. این بریدگی توسط سطح قدامی اوله کرانون و سطح فوقانی زایده ی کورونوئید ساخته می شود. این دو قسمت توسط یک نوار باریک عرضی از هم مجزا می شوند. ضمناً یک ستیغ صاف طولی که در برابر شیار قرقره قرار می گیرد، این بریدگی را به دو دامنه ی خارجی و داخلی تقسیم می کند.

 تنه Bady

تنه ی اُلنا در سه چهارم فوقانی، در مقطع سه گوش است و در ربع تحتانی تقریباً  گرد می شود، از این رو تنه شامل سه کنار (بین استخوانی، قدامی، خلفی) و سه سطح (قدامی، داخلی، خلفی) است.

انتهای تحتانی Lower End

انتهای تحتانی اُلنا شامل یک سر کوچک استوانه ای یک زایده ی استایلوئید مخروطی شکل است.

سر Head

سر از انتهای تحتانی تنه ساخته شده که کمی حجیم تر می گردد. وقتی که دست در پرونیشن کامل قرار گیرد، به صورت یک برآمدگی در پشت مچ لمس می گردد. در قسمت خارجی و قدامی آن، یک رویه ی مفصلی برای رادیوس وجود دارد و در بقیه ی قسمت هایش صاف است. در سطح خلفی، توسط ناودانی که از آن تاندون (وتر) اکستنسور کارپی اُلناریس می گذرد، از زایدۀ استیلوئید جدا می شود. سطح دیستال (تحتانی) سر، صاف و تقریباً تخت است و یک دیسک مفصلی که مابین سر اُلنا و استخوان لونیت (هلالی) قرار دارد، مفصل می شود. این دیسک مفصلی تقریباً سه گوش است و رأس آن، به درون یک فرورفتگی که مابین سطح دیستال سر و قاعده ی زایده ی استیلوئید واقع شده است، می چسبد.

زایده ی استیلوئید Styloid Process

از قسمت خلفی ـ داخلی انتهای دیستال استخوان، به طرف پایین کشیده شده و رأس آن یک سانتی متر بالاتر از زایده ی استیلوئید رادیوس قرار می گیرد، بر روی این زایده، رباط طرفی ـ اُلنار مچ می چسبد.

آناتومی بالینی Clinical Anatomy

هنگامی که آرنج در حالت فلکشن است اوله کرانون را می توان کاملاً از روی پوست لمس کرد،  زایده ی استیلوئید را وقتی که دست در حالتی بینابین پرونیشن و سوپینیشن قرار دارد بهتر می توان لمس کرد.

شایع ترین شکستگی های اُلنا عبارتند از:

ü      شکستگی اوله کرانون در محلی که به تنه وصل می شود

ü      شکستگی زایده ی کورونوئید

ü      شکستگی ثلث میانی تنه

ü      کنده شدن زایده ی استیلوئید

رادیوس ( استخوان زند اعلی) Radius

رادیوس در سمت خارج اُلنا قرار دارد. از هومروس تا مچ دست امتداد دارد و از اُلنا کوتاه تر است. دارای یک تنه و دو انتها ( فوقانی، تحتانی) است که انتهای تحتانی حجیم تر است. انتهای فوقانی یا سر رادیوس، توسط یک گردن استوانه ای شکل به تنه وصل می گردد.

انتهای فوقانی Upper End

شامل سر، گردن و توبروزیته ی رادیوس است:

سر Head

مثل یک دیسک ضخیم است که قسمت فوقانی آن ضخیم است و با کاپیتولوم هومروس مفصل می شود. سطح محیطی سر صاف و مفصلی است و ضخیم ترین قسمت آن که در طرف داخل واقع شده، با بریدگی رادیال استخوان اُلنا مفصل می شود. رباط حلقوی سر را احاطه نموده، در درون بریدگی رادیال استخوان اُلنا نگاه می دارد و به آن اجازه می دهد که در جای خود چرخش کند. اگر آرنج در حالت اکستنشن باشد، می توان در درون فرورفتگی خارجی سطح خلفی آرنج، سر رادیوس را لمس کرد.

گردن Neck

باریک تر از سر است، در زیر آن قرار دارد و صاف و استوانه ای شکل می باشد. رباط حلقوی و رباط مربع، مختصر اتصالاتی بر روی گردن دارند.

رادیال توبروزیته (برجستگی رادیوس) Radial Tuberosity

در سمت داخل بالاترین قسمت تنه و در زیر گردن قرار دارد. بخش خلفی آن، زبر است و تاندون بایسپس (وتر عضله ی دوسر بازویی) روی آن می چسبد. بخش قدامی توبروزیته صاف است و یک بورسای سروزی بین آن و تاندون بایسپس قرار می گیرد.

تنه Body

در مجموع انحنای ملایمی با تحدب خارجی دارد. در مقطع سه گوش است و دارای سه کنار (داخلی یا بین استخوان، قدامی، خلفی) و سه سطحی (قدامی، خارجی، خلفی) است.

انتهای تحتانی Lower End

انتهای تحتانی رادیوس، حجیم تر از قسمت های دیگر استخوان است و کمی از جلو به عقب کشیده شده است. شامل پنج سطح (قدامی، خلفی، داخلی، خارجی، تحتانی) و یک زایده ی استیلوئید است:

سطح قدامی Anterior Surface

کمی به طرف جلو قوس بر می دارد و در پایین به یک لبه ی قدامی مشخص منتهی می گردد که می توان آن را یک اینچ بالاتر از بر آمدگی تنار از روی پوست لمس کرد. بر روی این لبه، رباط رادیو کارپال قدامی می چسبد و ضمناً راهنمای خوبی برای یافتن موقعیت مفصل مچ است.

سطح خلفی Posterior Surface

محدب است و شامل یک تکمه ی برجسته ی میانی به نام تکمه ی پشتی رادیوس و چند ناودان عمودی جهت عبور وترهای عضلات می باشد. این تکمه را می توان در امتداد خطی که از مابین انگشتان سبابه و میانی می گذرد لمس کرد. نیمه ی خارجی این سطح در پایین، با زایده ی استیلوئید ممتد می گردد و دارای دو ناودان کم عمق است که از داخلی، وتر عضله ی اکستنسور کارپی رادیالیس لانگوس می گذرد.

بر روی تکمه ی پشتی رادیوس، اکستنسور رتیناکولوم می چسبد. وتر عضله ی اکستنسور پالیسیس لانگوس (باز کننده ی دراز شست) از طرف داخل تکمه عبور می کند و بلافاصله تغییر جهت می دهد و به سمت شست می رود. در سمت داخل تکمه، یک ناودان نسبتاً عریض و کم عمق وجود دارد که از آن وترهای اکستنسور دیژیتوروم (باز کننده ی مشترک انگشتان) و اکستنسور ایندیسیس (باز کننده ی سبابه) می گذرند. وتر اکستنسور دیژیتی مینیمی (باز کننده ی انگشت کوچک) از مابین استخوان های رادیوس و اُلنا و از روی مفصل عبور می کند. وتر اکستنسور کارپی اُلناریس از مابین ناودانی که بین سر و زایده ی استیلوئید استخوان اُلنا قرار دارد عبور می کند.

سطح داخلی Medial Surface

دارای یک رویه ی مفصلی مقعر به نام بریدگی اُلنار است که با سر استخوان اُلنا مفصل می شود و طوری است که اجازه می دهد انتهای تحتانی رادیوس دور اُلنا بچرخد. به دو لبه ی قدامی و خلفی بریدگی اُلنا، کپسول مفصلی و به لبه ی تحتانی آن قاعده ی دیسک مفصلی می چسبد.

سطح خارجی Lateral Surface

به صورت یک زایده ی استیلوئید  ضخیم، به طرف پایین امتداد می یابد. این زایده را می توان از روی پوست در بالای انفیه دان تشریحی لمس کرد. به رأس زایده ی استیلوئید، رباط طرفی رادیال مچ می چسبد. وتر دو عضله ی ابداکتور پالیسیس لانگوس (دور کننده ی دراز شست ) و اکستنسور پالیسیس برویس از روی زایده ی استیلوئید عبور می کنند و آن را در زیر پنهان می کنند.

سطح تحتانی Inferior Surface

یک رویه ی مفصلی مقعر برای استخوان های کارپال است که تا زایده ی استیلوئید امتداد دارد و توسط خط برجسته ای به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم می شود.

ü      بخش داخلی، چهار گوش است و با استخوان لونیت مفصل می شود.

ü      بخش خارجی سه گوش است و با استخوان اسکافوئید مفصل می شود.

ü      کنار قدامی سطح تحتانی، یک لبه ی بر جسته و ضخیم است که با وجود عبور تاندون ها از روی آن می توان آن را تقریباً دو سانتی متر بالاتر از برآمدگی تنار لمس کرد.

آناتومی بالینی Clinical Anatomy

درست در زیر سطح خلفی اپی کندیل خارجی آرنج، قسمتی از سر رادیوس را که توسط رباط حلقوی پوشیده شده است می توان لمس کرد. برای این کار باید نوک انگشت معاینه کننده روی سر استخوان قرار داد و کم و بیش ساعد را در حالت سوپینیشن و پرونیشن چرخاند.

قسمت تحتانی تنه، به ویژه آن قسمت که بالای زایده ی استیلوئید است، به راحتی لمس می شود.

وقتی دست کمی روی مچ تا شود، بر روی سطح خلفی انتهای تحتانی رادیوس یک برآمدگی لمس می شود که کنار خارجی ناودان عبوری تاندون اکستنسور پالیسیس لانگوس را معین می کند.

شکستگی های استخوان های ساعد غالباً شامل هر دو استخوان می گردد. شکستن یکی از دو استخوان به تنهایی شیوع کمتری دارد. خط شکستگی معمولاً عرضی است، ولی نوع مایل هم دیده می شود.

برای اینکه در هنگام جوش خوردن هر دو استخوان به هم نچسبند، باید دست را در حالتی بینابین پرونیشن و سوپینیشن قرار داد، در این حالت فاصله ی دو استخوان از هم باز می شود و رباط بین استخوانی قطعات استخوان را به هم نزدیک نمی کند. شکستگی های رادیوس تنها، شامل شکستگی سر رادیوس، شکستگی گردن، شکستگی تنه در همه ی سطوح آن (اگر از بالاتر از محل اتصال عضله ی پروناتور ترس  باشد جابه جایی آن زیاد است) و شایع ترین آن شکستگی کلز می باشد که در قسمت تحتانی تنه و در نزد اشخاص مسن، هنگامی که روی کف دست سقوط کنند حاصل می شود. در این شکستگی، تکه ی انتهایی به سمت دورسال جا به جا یا خم می شود. در بچه ها، جدا شدن اپی فیز تحتانی جایگزین آن می گردد. شکستگی تنه استخوان های ساعد در بچه ها غالباً به صورت ترکه ی سبز است و پریوستئوم مانع از جا به جایی قطعات شکسته می گردد.

مفصل آرنج Elbow Joint

این مفصل از نوع لولایی است. بین انتهای تحتانی هومروس و انتهای فوقانی اُلنا و رادیوس قرار دارد. انتهای فوقانی رادیوس و اُلنا هم، توسط رباط حلقوی با هم مفصل شده اند. باید دانست که این دو مفصل دارای یک کپسول مشترک هستند و حفره ی مفصلی آنها با هم ارتباط دارد.

سطوح مفصلی Articular Surfaces

تروکلئای (قرقره) هومروس در داخل بریدگی تروکلئار اُلنا قرار می گیرد و سر رادیوس در داخل بریدگی رادیال استخوان اُلنا قرار می گیرد، به قسمتی که فقط یک چهارم محیط سر رادیوس در داخل بریدگی رادیال اُلنا جایگزین است. سر رادیوس توسط رباط حلقوی رادیوس در جای خود نگهداری می شود. دو انتهای این رباط یعنی رباط حلقوی به لبه های قدامی و خلفی بریدگی رادیال اتصال دارند. قسمت فوقانی رادیوس فرو رفته بوده و هنگام فلکشن و اکستنشن آرنج روی کاپیتولوم استخوان بازو لغزش حاصل می کند.

کپسول و رباط های طرفی Capsule and Collateral Ligaments

به طور کلی هر مفصل لولایی دارای یک کپسول نازک و سست است مگر در طرفین که ضخیم تر شده، رباط های طرفی مفصل را تشکیل می دهند. عمل اصلی این رباط ها جلوگیری از حرکات طرفی  مفصل می باشد. مفصل آرنج هم که از مفاصل لولایی است دارای دو رباط طرفی ـ اُلنار و طرفی ـ رادیال است.

ü      رباط طرفی ـ اُلنار (طرفی ـ داخلی) آرنج شکل بادبزنی دارد که رأس آن روی اپی کندیل داخلی هومروس و قاعده ی آن به کنار داخلی بریدگی تروکلئار اُلنا متصل می گردد. رباط طرفی ـ اُلنار شامل سه نوار یا باند (قدامی، خلفی، مایل) است. باند قدامی ضخیم تر از دو باند دیگر بوده و مانع از ابداکشن آرنج می گردد. باند مایل به طور مایل قرار داشته از انتهای تحتانی باند قدامی به انتهای تحتانی باند خلفی کشیده شده است.

ü      رباط طرفی ـ رادیال (طرفی ـ خارجی) آرنج در بالا روی اپی کندیل خارجی هومروس و در پایین روی سطح خارجی رباط رادیال اتصال دارد و در نتیجه هیچگونه مزاحمتی در حرکات پرونیشن و سوپینیشن پدید نمی آورد. کپسول مفصلی در طرف هومروس، در بالای حفره ی کورونوئید و حفره ی اوله کرانون می چسبد و مانع از این نیست که هنگام اکستنشن زایده ی اوله کرانون و هنگام فلکشن زایده ی کورونوئید، در داخل حفره های مربوط به خود قرار گیرند.

باید دانست که محیط لبه ی داخلی تروکلئای (قرقرۀ) استخوان بازو بزرگ تر از محیط لبۀ خارجی آن است. در نتیجه هنگامی که اُلنا حول تروکلئا می چرخد (تا از فلکشن به حالت اکستنشن و سوپینیشن در آید ) ساعد با بازو یک زاویه ی 15درجه متمایل به خارج ایجاد می کند (زاویه ی حمل) و اگر در این وضعیت ساعد را در پرونیشن قرار دهیم به علت چرخش انتهای تحتانی رادیوس حول اُلنا، زاویه ی فوق از بین می رود.

بورسای سروزی زیرجلدی ناحیه اوله کرانون Subcutaneus Bursa

همیشه در بافت زیر جلدی این ناحیه به علت اصطکاک زیاد، یک بورسای سروزی زیر جلدی پدید می آید که معمولاً خالی بوده و دارای جداری بسیار نازک و شفاف است، اما در موقع عفونت از یک نوع مایع غلیظ پر شده و بسیار دردناک می گردد.

عصب دهی Nerve supply

اعصاب اصلی ماسکولوکوتانئوس و رادیال هستند اما اعصاب اُلنار، مدیان و گاهی اوقات بین استخوانی قدامی نیز در عصب دهی آن شرکت می کنند.

آناتومی بالینی Clinical Anatomy

شایع ترین دررفتگی آرنج، دررفتگی خلفی است و ممکن است با شکستگی سر رادیوس یا زایده ی کونوئید همراه باشد. از آنجایی که اندازه ی سر رادیوس در کودکان کمتر از بالغین است، بچه های کمتر از 5 سال و به ویژه دختران مستعد دررفتگی یا ساب لوکیشن سر رادیوس هستند که به علت بلند کردن (اغلب ناگهانی) این کودکان از ناحیه ی مچ رخ می دهد؛ در این حالت سر استخوان رادیوس تا حدودی از رباط حلقوی بیرون می آید.

آرتروپلاستی آرنج Elbow Arthroplasty

با استفاده از آرتروپلاستی آرنج، درد بیماران بهبود یافته و حرکت مفصل به خصوص فلکشن، پرونیشن و سوپینیشن مجدداً به دست آورده می شود، اما اثر آن روی اکستنشن کم است.

عوارض آرتروپلاستی آرنج عبارتند از:

ulnar neuritis ، خوردگی شدید تروکلئا، دررفتگی مفصل و عفونت.

مفاصل رادیو اُلنار Radioulnar Joints

استخوان رادیوس و اُلنا در سه جا باهم مفصل می شوند و سه مفصل رادیو اُلنار به وجود می آورند.

ü      مفصل رادیو اُلنار پروگزیمال Proximal Radioulnar Joint

ü      مفصل رادیو اُلنار واسط Middle Radioulnar Joint

دیافیز رادیوس و اُلنا توسط غشای بین استخوانی رادیواُلنار به هم اتصال دارند. الیاف این غشا به طرف پایین و داخل امتداد دارد. طناب مایل یک نوار نیامی است که از سطح خارجی برجستگی اُلنا به استخوان رادیوس (کمی پایین تر از برجستگی رادیوس) می چسبد.

ü      مفصل رادیواُلنار دیستال Distal Radioulnar Joint

سر استخوان اُلنا مانند استوانه ی کوچکی است که قسمتی از آن در داخل بریدگی اُلنار انتهای تحتانی رادیوس قرار می گیرد.

انتهای تحتانی اُلنا توسط یک صفحه ی لیفی ـ غضروفی سه گوش به نام دیسک مفصلی از مفصل مچ دست مجزا شده است. رأس این دیسک به قاعده ی زایده ی استیلوئید اُلنا و قاعده ی آن به کنار تحتانی بریدگی اُلنار استخوان رادیوس می چسبد. هنگام چرخش مچ دست، رأس دیسک مفصلی در مرکز دایره ای قرار دارد که قاعده ی دیسک هنگام گردش رادیوس حول اُلنا، (برای انجام عمل پرونیشن و سوپینیشن) انجام می دهد. برای اینکه این حرکت دورانی (پرونیشن، سوپینیشن) به سهولت انجام شود کپسول مفصلی باید سست باشد و چنین هم هست.

تصویر برداری مفاصل آرنج و رادیواُلنار Radiology

در نمای قدامی ـ خلفی، بین اپی کندیل ها ناحیه ای ترنس لوسنت وجود دارد که حفره ی کورونوئید و اوله کرانون قرار می گیرد، روی انتهای پایین استخوان اُلنا در جایی که درون حفره ی اوله کرانون قرار می گیرد، روی انتهای پایین استخوان بازو می افتد. در نمای لترال، تصویر اپی کندیل ها، کاپیتولوم و تروکلئا روی هم می افتد و زایده ی کورونوئید اُلنا به وسیلۀ سر رادیوس تا حدی محو می شود.

منطقه ی ترنس لوسنت شفافی که بین کاپیتولوم و سر رادیوس و بین تروکلئا و زایده ی کورونوئید قرار دارد، جایی است که غضروف های مفصلی استخوان های متصل شده قرار دارد. استخوان ها در دو سوم پایینی از هم دور می شوند. غشای بین استخوانی به علت رادیولوسنت بودن دیده نمی شود. زایده ی استیلوئید رادیوس به صورت طبیعی پایین تر از زایده ی استیلوئید اُلنا قرار دارد و این نشانه ی خوبی برای تشخیص بعضی شکستگی ها و یا بررسی استخوان بعد از درمان و جااندازی از نظر بازگشت به حالت نرمال است. رادیوس هنگامی که ساعد در وضعیت پرونیشن قرار دارد از روی اُلنا عبور می کند.