- تاریخ درج : ۲۱ فروردین ۱۳۹۶
- تعداد بازدید: 5758
- نویسنده : دکتر محسن مردانی کیوی
-
معرفی متد جراحی آرتروسکوپی زانو
آرتروسکوپی یک درمان جراحی است که توسط متخصصین ارتوپدی در موارد مختلفی از آن استفاده میشود. آرتروسکوپی زانو روشی برای دیدن داخل مفصل است . Arthro به معنای مفصل و scopy به معنی دیدن می باشد. پزشک معالج با دیدن داخل مفصل میتواند مشکلات زانو را تشخیص داده و اقدام به درمان جراحی بعضی از آنها از طریق آرتروسکوپ کند. هر ساله در حدود چهار میلیون نفر در سراسر دنیا آرتروسکوپی زانو را انجام می دهند .
در گذشته جراحی های مفصل زانو به روش باز انجام میشد، و در خیلی از موارد به آسیب سطح مفصل و محدودیت پس از جراحی منجر می شد. استفاده از آندوسکوپی، تحولی بزرگ در جراحی مفاصل مختلف بدن به وجود آورد . آرتروسکوپ به عنوان وسیله ای برای تشخیص و درمان بیماریها و اختلالات داخل مفصلی باعث بهبود عملکرد بیماران پس از جراحی می شود و آسیب وارد به مفصل در جراحی را کاهش می دهد. عکس زیر تصویر نشان داده شده از داخل مفصل زانو توسط دوربین کوچک آرتروسکوپی را نشان می دهد .
کاربردها
مشکلاتی که برای درمان آنها می توان از آرتروسکوپی استفاده کرد :
- ترمیم یا خارج ساختن قسمتی از مینیسکی که دچار پارگی شده است .
- بازسازی لیگامان صلیبی (جلویی) ACL که دچار پارگی شده است .
- خارج ساختن قسمت هایی از غضروف مفصلی که آسیب دیده است .
- خارج ساختن تکه های از غضروف یا استخوان که در مفصل زانو رها هستند و باعث ایجادمشکل شده اند .
- خارج ساختن بافت سینوویال که ملتهب و بیمار شده است .
اصلی ترین قسمت یک آرتروسکوپ، لوله فلزی توخالی به قطر تقریبی یک نی (نی هایی که برای نوشیدن مایعات از آنها استفاده می شود) است. در یک سمت این لوله فلزی، یک دوربین فیلمبرداری بسیار دقیق قرار گرفته است و در درون لوله تعداد زیادی عدسی وجود دارد .
پزشک متخصص ارتوپد از طریق یک شکاف چند میلیمتری در بدن، این لوله را وارد فضای مفصلی کرده و سپس تصاویر تهیه شده توسط دوربین به یک مانیتور منتقل می شود تا پزشک معالج بتواند تصاویر داخل مفصل را ببیند. یک منبع نور پرقدرت نور از طریق همان لوله، نور کافی را برای دیدن داخل مفصل در اختیار پزشک می گذارد .
پزشک شکاف دیگری روی مفصل ایجاد می کند، تا از طریق آن بتواند مقداری مایعات را به داخل مفصل هدایت کند .
پزشک دو هدف از این اقدام دارد، دلیل اول خارج شدن مایع کدر داخل مفصل و جایگزینی یک مایع شفاف و زلال است تا داخل مفصل بهتر دیده شود و دلیل دیگر افزایش حجم داخل مفصل است تا بدین ترتیب اجزای مفصل بیشتر از هم فاصله گرفته و بهتر دیده شوند و فضا برای حرکت کردن آرتروسکوپ در مفصل نیز مهیا شود. پزشک ارتوپد می تواند بسیاری از قسمت های داخل مفصل را از طریق آرتروسکوپ ببیند و مشکلات آن را تشخیص دهد .
پزشک معالج ممکن است از طریق شکاف کوچک دیگری در مفصل، ابزارهای جراحی را به داخل آن بفرستد و از طریق آنها اقدام به درمان مشکلات مفصل کند. بعضی از این وسایل مانند چاقو برای بریدن به کار برده می شوند. با بعضی دیگر که یک سر چرخنده دارد، می توان قسمت هایی از بافت های داخل مفصل را تراشید. می توان از لیزر هم در هنگام عمل آرتروسکوپی استفاده کرد .
اغلب درمان با جراحی آرتروسکوپی به صورت یک جراحی سرپایی است. یعنی بیمار مدت کوتاهی، معمولا چند ساعت قبل از جراحی در بیمارستان بستری شده و بعد از آرتروسکوپی می تواند، همان روز از بیمارستان مرخص شود .
قبل از شروع عمل، بیمار باید حداقل مدت هشت ساعت معده ی خود را خالی نگهدارد (چیزی نخورد و نیاشامد). زمان انجام آرتروسکوپی ممکن است در حدود نیم تا یک ساعت به طول بیانجامد .
اگر بیمار در هنگام جراحی، کاملا بیهوش نشده باشد، می تواند از طریق مانیتور شاهد آرتروسکوپی باشید. در پایان جراحی، وسایل خارج می شوند و شکاف های پوستی بخیه و پانسمان می شوند .
نحوه بیهوشی در عمل
عمل آرتروسکوپی زانو می تواند تحت بیهوشی موضعی، ناحیه ای و عمومی انجام شود، در ادامه هر کدام این این بیهوشی ها توضیح داده می شود .
- در بیهوشی موضعی، فقط زانوی شما بی حس می شود .
- بیهوشی ناحیه ای، قسمت پایین تر از کمر بیمار را بی حس می کند .
- بیهوشی عمومی، باعث می شود که بیمار کاملا بیهوش شود و کل عمل در خواب باشد .
متخصص بیهوشی به بیمار کمک می کند که در مورد مناسبترین روش بیهوشی تصمیم گیری کند. اگر شما بیهوشی موضعی یا ناحیه ای داشته باشید، ممکن است که بتوانید جراحی آرتروسکوپی زانو را از طریق صفحه نمایشگر، مشاهده کنید .
مراقبت‌های بعد از آرتروسکوپی در بیمارستان :
- انتقال بیمار به ریکاوری بعد از عمل .
- مرخص کردن بیمار 1 تا 2 ساعت بعد از جراحی آرتروسکوپی .
- اطمینان از حضور همراه به منظور بازگرداندن بیمار به منزل .
- استفاده از کمپرس یخ چند بار در روز و هر بار به مدت 20 تا 30 دقیقه جهت به حداقل رساندن میزان درد و تورم .
- بالا نگه داشتن پا، تا 48 ساعت پس از عمل جراحی جهت کاهش درد و تورم .
- خشک نگه داشتن پانسمان .
- استفاده از عصا یا واکر بعد از آرتروسکوپی .
مراقبت‌های بعد از جراحی در منزل :
بیمار در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر باید فورا به پزشک مراجعه کند :
- تب و لرز
- مشاهده قرمزی در اطراف زانو
- درد مداوم و یا التهاب قابل توجه در زانو
- افزایش درد درعضلات ساق پا
مزایا و فواید
بیشتر مردم تصور می کنند که آرتروسکوپی بیشتر برای ورزشکاران استفاده می شود، اما آرتروسکوپی زانو در بسیاری از بیماری ها میتواند باعث راحت شدن شیوه جراحی شود، همچنین بیمار درد کمتری را پس از جراحی تجربه می کند و زمان ریکاوری کمتری خواهد شد. معمولا بیمار در همان روز یا روز پس از جراحی آرتروسکوپی از بیمارستان مرخص می شود و در بسیاری از موارد بیمار پس از گذشت چند روز به سر کار خود بر خواهد می گردد. دوره نقاهت کمتر، برش کوچکتر، کاهش واکنش التهابی، امکان انجام اقدامات تشخیصی، کاهش هزینه ی جراحی و کاهش عوارض جانبی از جمله مزایای این روش جراحی است .
توانبخشی بعد از جراحی
بهبودی بعد از عمل آرتروسکوپی سریعتر و بسیار راحت تر از دیگر روش های جراحی متداول است، با این وجود بیمار باید مراقبت هایی را بعد از جراحی آرتروسکوپی رعایت کند، از جمله اینکه زانو تا چند روز بعد از جراحی باید بالاتر از سطح قلب قرار گیرد پس بیمار باید دراز کشیده و پاها را بالا نگه دارد. استفاده از کمپرس یخ برای سرد کردن زانو می تواند مفید باشد. زانو پانسمان شده است و بیمار باید تعویض آن را طبق توصیه پزشک انجام دهد، همچنین پزشک تعیین می کند که بیمار چه موقع می تواند دوش بگیرد. بعد از چند روز پزشک ارتوپد بیمار را مجدداً ویزیت کرده و زانو را معاینه می کند.بیماران اغلب بعد از جراحی آرتروسکوپی باید تا مدتی از وسایلی مانند عصای زیر بغل استفاده کنند. مدت و نحوه استفاده توسط پزشک معالج تعیین می شود. زمان رانندگی را هم پزشک معالج با در نظر گرفتن فاکتورهایی مثل مشکل زانو، شدت درد و ناراحتی، داروهای استفاده شده توسط بیمار و توانایی بیمار در کنترل زانو تعیین می کند. در اغلب موارد بیماران می توانند پس از گذشت یک الی سه هفته رانندگی کنند. از داروهایی برای کاهش درد بعد از عمل استفاده می شود و ممکن است داروهایی برای کاهش احتمالی تشکیل لخته خون برای بیمار تجویز شود. یکی از مهمترین بخش های توانبخشی پس از جراحی آرتروسکوپی تقویت عضلات اطراف زانو و بدست آوردن دامنه حرکتی زانو است که این امر با انجام ورزش و حرکات اصلاحی و تحت نظر فیزیوتراپ انجام می شود .
حرکات اصلاحی و ورزش بعد از عمل
برای بازگشت تحرک واستحکام به مفصل زانو بعد از جراحی آرتروسکوپی، اجرای منظم یک برنامه تمرینی بسیار مهم میباشد، می توان بخش های زیادی از این برنامه را با نظر پزشک در خانه انجام داد. در اکثر موارد به بیمار پیشنهاد می شود 20 تا 30 دقیقه 2 تا 3 بار در روز تمرینات انجام شود. برنامه ورزشی باید به درستی انجام شود، تمرينات کم موثر نیست وتمرینات زیاد از حد نیز ضرر دارد.چنانچه درد داشتيد تمرین نکنید و با پزشک خود مشورت کنید.چنانچه تعداد تمرین را بالا بردید و با درد مواجه شدید از تمرين کردن خودداری کنید، تا زمانیکه درد برطرف شود. از زانوها مراقبت کرده و آنرا سرد نگهدارید. با باند (کشی) به نحوی که پزشک می گوید، آنرا پیچیده و پا را بالاتر از سطح بدن قرار دهيد .
برنامه ورزشی ساده
- تقویت کننده عضلات خم کننده زانو (همسترینگ)
در این تمرین زانو نباید تکان بخورد. روی زمین بنشینید و یا دراز بکشید، پاها زاویه داشته باشند، تقریباً 10 درج زانو را خم کنید. پاشنه ها را زمین فشار دهید و همزمان عضلات پشت ران را منقبض کنید، این حالت را 5 ثانیه حفظ کنید، سپس پاها را شل کنید. این تمرین را 10 مرتبه تکرار کنید .
روی شکم دراز بکشید، حوله ای را گرد کنید و زیر قوزک پای که تحت جراحی قرار گرفته است، قرار دهید. قوزک پا را به حوله فشار دهید، پایتان باید تا حدً امکان کشیده باشد، به مدت 5 ثانیه در این حالت بمانید. سپس عضلات پا را شل کنید، این تمرین را 10 مرتبه تکرار کنید . توجه داشته باشید این حرکت ورزشی بعد از انجام آرتروسکوپی زانو نباید با درد همراه باشد و در صورت وجود درد بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید .
- بلند کردن پای کشیده در حالت دراز کش
به پشت دراز بکشید، کف پای سالم را روی زمین قرار دهید(زانوی سالم خم شود)، پای عمل شده کاملاً کشیده روی زمین . پای کشیده شده را حدود 15 سانت از روی زمین بلند کنید (بیش از این مقدار پا بالا نرود) 5 ثانیه در این حالت بمانید. حال بحالت پلکانی هر مرتبه 3 سانت بالا و مکث دوباره 3 سانت بالا و مکث (3 بار این کار را انجام دهید.) دوباره به حالت اول برگردید. 10 مرتبه این تمرین را تکرار کنید .
به پشت دراز کشیده، کف پاها را روی زمین قرار داده و سپس عضلات باسن را منقبض کنید، این حالت را برای مدت 5 ثانیه نگهدارید. تمرین را 10 مرتبه تکرار کنید .
- پای کشیده را بلند کنید درحالت ایستاده
صاف بایستید (چنانچه نیاز باشدف برای حفظ تعادل با دست بجائی تکیه دهید) به آرامی پای عمل شده را بالا برده و سپس به آرامی بحالت اول برگردید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید .
ورزش های پیشرفته
- دراز کردن زانو در حالت درازکش
به پشت بخوابید، حوله ای تا شده را زیر پای عمل شده قرار دهید. حوله را به زمین فشار داده و 5 ثانیه این حالت را حفظ کنید و سپس بحالت اولیه برگردید، این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید. بعد از جراحی آرتروسکوپی تنها در صورتی که این حرکات باعث درد نشوند، آنها را انجام دهید .
با دو دست پشتی یک صندلی را گرفته، ناف را بداخل بکشید (شکم را منقبض کنید)، زانوها کمی خم (زانوها از انگشتان پا جلوتر نرود). 5-10 ثانیه این حالت را حفظ کنید، سپس به حالت اولیه برگردید . زانو ها نباید بیشتر از 90 درجه خم شوند. کمی استراحت کرده و دوباره این جرکت را انجام دهید. 10 مرتبه باید این حرکت تکرار شود .
بایستید و دست ها را روی پشتی یک صندلی محکم تکیه دهید. زانوی پای سالم باید کمی خم باشد. برای تعادل بهتر میتوانید، پنجه پای خم شده (پای سالم) را روی زمین بگذارید. آهسته زانو را کمی خم کنید، در این حالت پا را از زمین بلند نکنید؛ توجه داشته باشید که پا زیاد خم نباشد. آرام بحالت اولیه برگردید. استراحت کوتاهی داشته باشید و دوباره این حرکت را انجام دهید. 10 مرتبه این حرکت را تکرار کنید .
جلوی پله و یا یک چهارپایه کوچک که تقریبا 15 سانتیمتر ارتفاع دارند بایستید. با پای عمل شده از گله بالا بروید و با پای سالم به پایین برگردید. با قوی شدن پا و مفصل زانو، ارتفاع پله یا چهار پایه را زیاد کنید .
از کنار، جلوی پله و یا یک چهار پایه با ارتفاع 15 سانتیمتر بایستید به نحوی که پای عمل شده کنار پله یا چهارپایه باشد، پای عمل شده را روی چهارپایه قرار داده و بالا بروید، سپس با پای سالم به پایین برگردید برگردید. با قوی شدن پا ومفصل زانو ارتفاع را زیاد کنید. 10 مرتبه این حرکت را تکرار کنید .
روی یک صندلی بنشینید و پای عمل شده را روی صندلی دیگری که ارتفاع کمتری دارد، قرار دهید (بدون صندلی نیز می توانید این حرکت را انجام دهید) پا را کاملاً بکشید و 5 ثانیه این حالت را حفظ کنید، سپس خیلی آرام بحالت اول برگردید. 10 مرتبه این حرکت را تکرار کنید .
- کشش و خم کردن زانو، در حالت دراز کش
به پشت خوابیده، کف پای سالم را روی زمین بگذارید. پای عمل شده را از مفصل ران خم کرده و زیر زانو را با دست ها گرفته و زانو را صاف کنید. تا در پایین زانو احساس کشش کنید. 5 ثانیه در این حالت بمانید، ضربه نزنید. استراحت کوتاهی داشته باشید و 10 بار تکرار کنید .
کنار چهار چوب در، ر به پشت روی زمین قرار بگیرید. کف پای سالم را روی زمین قرار دهید و پاشنه پای عمل شده را روی دیوار بگذارید. باسن را به دیوار نزدیک کرده و زانو را بکشید. وقتی کشش را زیر زانو احساس کردید 5 ثانیه این حالت را حفظ کنید. استراحت کرده و 10 مرتبه این حرکت را تکرار کنید. هر چه فاصه با دیوار کمتر باشد،کشش بیشتری را حس خواهید کرد. با پای دیگر نیز می توانید این حرکت را تکرار کنید .
عوارض
عوارض جراحی آرتروسکوپی معمولاً خیلی کم می باشد، برای پیشگیری از عوارض عمل، باید به توصیه های پزشک توجه کنید. از جمله عوارض جراحی آرتروسکوپی می توان اشاره کرد به :
از بین عوارض جراحی، آسیب اجزای داخل مفصل مانند مینیسک‌ها یا غضروف سطح مفصل رایجترین موارد می باشند. احتمال صدمه به عناصر اطراف مفصل مانند عروق و اعصاب نیز وجود دارد .
علی‌رغم امکان بروز هر کدام از عوارض نامبرده، جراحی آرتروسکوپی باعث تحول در جراحی ارتوپدی و کاهش دوره‌ی نقاهت بیماران و امکان دسترسی به نقاط دور از دسترس مفاصل شده است، همچنین عوارض این جراحی در مقایسه با عوارض جراحی باز مفصل بسیار کمتر می باشد .
-