• تاریخ درج : ۱۸ فروردین ۱۳۹۷
• تعداد بازدید: 35321
• نویسنده : تهیه و تدوین: محدثه اشپری

زانوی برون‌گرد که در علم پزشکی با نام پای ضربدری شناخته شده است، یک وضعیت غیرطبیعی برای پاها است که در آن بیمار قادر نیست به طور همزمان زانوها و مچ پاهای خود را در کنار هم قرار دهد. این عارضه بیشتر در کودکان 3 ساله دیده می‌شود و اغلب وقتی آنها به سن 7 تا 8 سال رسیدند، بیماری‌شان خودبه‌خود اصلاح می‌شود. با این حال اگر بعد از سن 8 سالگی پای ضربدی کودک بهبود نیافت، ناگزیر باید به دنبال روش‌های درمان این بیماری باشیم.

انواع مختلف پای ضربدری

دو نوع از انواع پای ضربدری عبارتند از:

1-     پای ضربدری فیزیولوژیک: این نوع پا ضربدری بسیار رایج است و در بسیاری از کودکان بخشی از فرایند رشد و نمو به شمار می‌آید. این نوع پای ضربدری بعد از اینکه کودک 7 تا 8 ساله شد، به صورت خود به خود رفع می‌شود.

2-     پای ضربدری پاتولوژیک: این نوع پای ضربدری ناشی از بیماری‌های دیگر مانند راشیتیسم، مالتیپل اپی فیزیال دیسپلازیا (Multiple Epiphyseal Dysplasia ) و شکستگی‌های قبلی استخوان پرگزیمال تیبیا (شکستگی زانو) است.

 

علل و عوامل خطر

پای ضربدری فیزیولوژیک برای بسیاری از کودکان از جمله برای کودکانی که سالم هستند رخ می‌دهد، زیرا وزن آنها به جایی خارج از مفصل زانو تحمیل می‌شود. همانطور که کودک رشد می‌کند، تغییرات زیادی در بخش‌های مختلف بدن او، از جمله در پاها، ایجاد می‌شود. با گذشت زمان، پاهای کودک به حالت عادی بازمی‌گردند و به هیچ گونه درمان انحراف زانو نیاز ندارند.

علل اصلی بروز این عارضه در کودکان عبارتند از:

بیماری‌های مختلف

سابقه خانوادگی

وارد آمدن آسیب به زانو

 

دلایل اصلی بیماری پای ضربدری در بزرگسالان عبارتند از:

عفونت مفاصل

شکسته شدن استخوان ساق پا (تیبیا) و درست درمان نکردن آن

آرتروز، روماتیسم مفصلی و یا بیماری‌های مزمن مشابه.

چاقی

 

علائم و نشانه‌ها

در صورتی که علائم زیر را مشاهده کردید، حتماً برای معاینه نزد یک متخصص بروید:

فاصله بین دو مچ پا بیشتر از 10 سانتی‌متر است.

هنگامی که کودک به صورت صاف و مستقیم می‌ایستد، فاصله زیادی بین قسمت پایین ساق پاهای او وجود دارد.

زانو به سمت داخل یا خارج متمایل است.

کودک دارای زانو درد است.

کودک در راه رفتن یا ایستادن مشکل دارد.

تست و تشخیص

پزشکان با انجام معاینه فیزیکی روی پاها شامل بررسی تقارن زانوها، هم ترازی ساق پاها، ران‌ها و کف پا و همچنین با بررسی سوابق خانوادگی و سوابق بیماری فرد، بیماری او را تشخیص می‌دهند.

اگرچه تست اشعه ایکس به تشخیص این بیماری کمک نمی‌کند؛ اما به شناسایی مشکلات زمینه‌ای دیگر که ممکن است منجر به پای ضربدری شوند و تشخیص حرکات اصلاحی پای ضربدری کمک می‌کند.

 

روش‌های درمانی موجود

درمان با توجه به علل زمینه‌ای

1-     لازم است به کودکانی که به راشیتیسم، اسکوربوت و دیگر بیماری‌های مشابه مبتلا هستند، مواد غذایی مغذی داده شود تا بتوانند بر این کمبودها و کاستی‌ها غلبه کنند. این کار به طور خودکار به درمان پای ضربدری کمک خواهد کرد. فیزیوتراپی تحت نظارت یک متخصص نیز به درمان این بیماری کمک می‌کند.

2-     معاینه کامل کف پا بسیار مهم است. هرگونه مشکلات مربوط به پا از جمله صاف بودن کف پا باید رفع شود. صاف بودن کف پا را می‌توان با قرار دادن یک ارتز (کفی طبی) در کفش، درمان کرد. این کار از وارد آمدن فشار زیاد به پا جلوگیری می‌کند و احتمال شکستگی آن را کاهش می‌دهد. رفع صافی کف پا به بهبود راه رفتن کودک نیز کمک می‌کند و خستگی راه رفتن که ممکن است ناشی از این بیماری باشد را کاهش می‌دهد.

3-     اضافه وزن کودک می‌تواند فشار وارده به زانوها را افزایش دهد. بهتر است تمریناتی را به کودک یاد بدهیم که فشاری به زانوهای او وارد نشود.

روش‌های تسکین درد

ممکن است پزشک برای کاهش درد بیمار از روش‌های تزریقی متفاوتی از جمله تزریق اوزون و تزریق اپیدورال استفاده کند. همچنین ممکن است برای کاهش فشار وارده از روش رادیوفرکوئنسی استفاده کند. دیگر روش‌های تسکین درد عبارتند از درمان دستی و ماساژ درمانی که با تسریع تغییرات ناشی از پای ضربدری، می‌توانند کمک‌بخش باشند.

 

بریس پا و ارتز کفش

اگر بعد از سن 7 سالگی بیماری خوب نشد و همچنان ادامه داشت، ممکن است پزشک برای اصلاح پای ضربدری استفاده از بریس‌ها یا ارتز کفش (کفی طبی) را توصیه کند. اگر مفصل دچار تغییرشکل شده باشد اما رباط‌ها هنوز کمی انعطاف‌پذیری داشته باشند، استفاده از بریس می‌تواند مفید باشد. اگرچه استفاده از ابزارهایی مانند ارتز کفش این مشکل را برطرف نمی‌کند، اما گاهی اوقات می‌تواند برخی از علائم بیماری را بهبود بخشد.

تمرینات فیزیکی

پزشک پس از در نظر گرفتن بیماری‌های زمینه‌ای فرد که منجر به پای ضربدری شده‌اند، انجام حرکات ورزشی خاصی را توصیه می‌کند تا از بدتر شدن بیماری جلوگیری کند و روند بهبودی را ارتقا بخشد. برخی از تمرینات مناسب در زیر آمده‌اند:

حرکات جهشی بدن به سمت‌های مختلف

تمرین با کابل ابداکشن

دراز کشیدن و استفاده از کش ابداکشن

بالا و پایین رفتن از سکو به صورت جانبی

حرکت پرس زانو

 

عمل جراحی

در صورتی که پای ضربدری خودبه‌خود اصلاح نشد، ممکن است پزشک عمل جراحی را پیشنهاد کند. روش عمل به سن کودک، شدت و علل پای ضربدری بستگی دارد.

 

عوارض عدم درمان

در صورتی که پای ضربدری درمان نشود، ممکن است منجر به بیماری‌های مزمن زانو مانند آرتروز، کندرومالاسیا (نرمی غضروف کشکک زانو) ، روماتیسم مفصلی و ... شود.

 

پیشگیری برای وقوع و بازگشت دوباره پای ضربدری

پای ضربدری یک اختلال ژنتیکی و همچنین یک بیماری شایع در کودکان است که در اکثر موارد بدون نیاز به درمان اصلاح می‌شود. جلوگیری از بروز یا بازگشت دوباره این بیماری غیرممکن است. با این حال حفظ وزن مناسب بدن، استفاده از بریس پا و ارتز کفش می‌تواند به کاهش اثر این اختلال کمک کند و همچنین ممکن است تا حد زیادی آن را درمان کند.

-