بسمه تعالی

شکستگی لگن یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین آسیب‌های مرتبط برای جمعیت سالمند محسوب می‌شود

که پوکی استخوان در این گروه سنی علت اصلی آن است. همچنین مصرف داروهای متعدد، ضعیف شدن بینایی و مشکلات تعادلی در سالمندان موجب می شود که بیشتر زمین بخورند و در نتیجه بیشتر در معرض خطر شکستگی لگن باشند.

شکستگی در فصل سرما

با شروع فصل سرما و به ویژه به دلیل بارش برف و لغزندگی خیابان و معابر، سالمندان بیشتر از همه در معرض سقوط و شکستگی هستند. صحبت از آسیب های سیستم اسکلتی عضلانی یکی از مشکلات شایع روزهای برف و یخبندان زمستان به ویژه در سالمندان است . متاسفانه سالمندان به علت مشکلات دید، هنگام راه رفتن زمین می خورند. آنها کف پا را کمی از زمین فاصله می دهند و با اندک پستی و بلندی زمین، تعادل خود را از دست می دهند و واژگون می شوند.

به هنگام زمین خوردن ممکن است هر نقطه ای از بدن دچار آسیب شود اما شایع ترین آسیب ها شامل پیچ خوردن، کوفتگی و کوبیدگی است و گاهی هم متاسفانه ضربه ها چنان محکم است که موجب شکستگی در اندام ها می شود . مچ پا بیشتر از سایر نقاط اندام تحتانی در معرض خطر قرار دارد. صدمه به صورت پیچ خوردگی (رگ به رگ شدن)، دررفتگی یا شکستگی مچ پاست. در میانسالان که دچار پوکی استخوان هم هستند، شکستگی استخوان ران، استخوان گردن ران (قسمت فوقانی استخوان ران که به لگن متصل می شود) و لگن بیشتر اتفاق می افتد .

شکستگی انواع بسیار زیادی دارد که بستگی به عضو، محل شکستگی و همچنین مکانیسم وارد آمدن ضربه دارد که می تواند سبب تفاوت در شدت و نوع شکستگی شود. شکستگی ممکن است بسته (بدون زخم و خونریزی) یا باز (همراه با بیرون زدگی قسمتی از استخوان و یا زخمی که به استخوان راه دارد) باشد. همانند در رفتگی، در شکستگی هم احتمال آسیب به عروق یا اعصاب اطراف وجود دارد .

مراقبت های هنگام شکستگی

در صورت بروز حادثه در سالمندان ، یک اصل کلی آن است که در هنگام بروز آسیب اندام ها و ستون مهره عضو آسیب دیده را حرکت نداده و با استفاده از وسایل اولیه در دسترس (چوب، کارتن مقوایی، پارچه و ...) آن را ثابت نگه داریم. این کار به ویژه در زمان آسیب وارد شده به ستون مهره ها (گردن، پشت و کمر) اهمیت حیاتی دارد. چرا که در صورت شکستگی مهره ها و وارد آمدن فشار بر نخاع، هر حرکت یا جا به جایی ستون مهره ها ممکن است منجر به آسیب غیر قابل جبرانی مثل قطع نخاع گردد . نکته مهم دیگر در آسیب های ارتوپدی (آسیب های سیستم اسکلتی عضلانی)، بررسی سریع عمل کرد عروق و اعصاب اطراف محل آسیب دیدگی است که این بررسی باید توسط فرد آشنا به آناتومی بدن انسان (مثل پزشک) و در فواصل زمانی مشخص تکرار شود. هر نوع بی حسی یا سوزن سوزن شدن، کبودی، رنگ پریدگی یا خونریزی و عدم توانایی در حرکات ماهیچه های اطراف محل آسیب باید به سرعت توسط پزشک یا کادر درمانی بررسی و در صورت نیاز درمان شود . این احتمال وجود دارد که در لحظات و ساعت های اولیه پس از آسیب، مشکل خاصی وجود نداشته باشد؛ اما به تدریج در محل آسیب افزایش درد و محدودیت حرکت یا هر یک از مشکلات ذکر شده ممکن است رخ دهد. در این صورت نیز باید به سرعت به پزشک مراجعه کرد.

درمان های رایج

در هنگام مراجعه به پزشک، معمولا اولین اقدام یک عکس رادیوگرافی ساده از یک مفصل بالاتر تا یک مفصل پایین تر از محل شکستگی (مثلا در شکستگی ساق از زانو تا مچ پا) می باشد. در برخی از موارد، برای بررسی دقیق تر محل شکستگی و آسیب های همراه، سی تی اسکن یا ام آر آی هم ممکن است توسط پزشک درخواست شود .بسته به نوع و محل شکستگی، درمان های مختلفی توسط پزشک انجام می شود . این درمان ها شامل آتل گیری و گچ گیری و یا ثابت کردن استخوان با میله ها و پلاک های مخصوص از طریق عمل جراحی می باشد. هم چنین  بسته به نوع شکستگی ممکن است درمان در اسرع وقت انجام شده یا پزشک به منظور آماده شدن عضو برای ادامه درمان مدتی صبر کند .

گرچه شکستگی و بهبود آن، فرآیندی طولانی و دردناک است که طی آن مخاطرات زیادی در انتظار سالمند قرار دارد، یافته‌های جدید پزشکی نشان می‌دهد بهبود شکستگی استخوان در سالمندان خوشبین که دیدگاه مثبتی در زندگی دارند، بهتر از سالمندان افسرده است . این تحقیق نشان داد سالمندان مثبت‌اندیش که دچار شکستگی استخوان لگن شده‌اند، بهتر از بیمارانی که چندان خوش‌بین نیستند و علائم افسردگی دارند، بهبود می‌یابند. این محققان 432 زن و مرد 65 سال به بالا را که به علت شکستگی استخوان لگن در بیمارستان بستری شده بودند، مورد بررسی قرار دادند. طی دو سال انجام این تحقیق، سالمندان خوشبین که 36 درصد شرکت‌کنندگان را تشکیل می‌دادند، در مقایسه با 13 درصد سالمندانی که چندان خوشبین نبودند یا 51 درصد افرادی که علائم افسردگی داشتند، توانستند سریع‌تر راه بروند و زودتر از صندلی برخیزند .

محققان دریافته‌اند که میوه و سبزیجات می‌تواند از شکستگی استخوان لگن در مردان مسن جلوگیری کند . ویتامین C مردان مسن را در برابر کاهش توده استخوانی محافظت می‌کند . تحقیقات جدید نشان می‌دهد که تراکم مواد معدنی استخوان‌ها، وضعیت کلی و خطر شکستگی آنها علاوه بر کلسیم به مواد مغذی متعددی بستگی دارد . ویتامین C بدن را در برابر التهابات محافظت می‌کند. التهاب مزمن می‌تواند به کاهش توده استخوانی منجر شود . زنان سالمند نیز خصوصا در سال‌های پس از یائسگی بیش از مردان در معرض خطر شکستگی لگن قرار می‌گیرند . واضح است که این مشکل بر اثر کمبود ویتامین D ، کلسیم و پوک شدن استخوان‌ها به وجود می‌آید.

توصیه های لازم برای سالمندان در فصل سرما

انجام ورزش و حرکات تعادلی سبب کاهش شکستگی لگن می‌شود. ورزش به منظور تناسب اندام و ایجاد تعادل در سالمندان ضروری است . چون ورزش یکی از عوامل مهم قرار گرفتن کلسیم در داخل استخوان‌ها و محکم شدن آنهاست، ورزش کمک بزرگی به پیشگیری از شکستگی‌ها می‌کند. البته در صورت ابتلا به پوکی استخوان قبل از آغاز هر گونه تمرین ورزشی باید با پزشک خود مشورت کنید. همچنین سالمندان باید از کفش‌های مناسب و عاج‌دار استفاده کنند تا احتمال زمین خوردن آنها کاهش یابد .

در هنگام راه رفتن روی برف بهتر است سالمندان علاوه بر تردد از کنار دیوار، قدم‌های کوچک برداشته و آهسته حرکت کنند. همچنین بهتر است هنگام سرخوردن خود را رها نکنند و سعی کنند خود را روی پهلو یا شانه‌ها بیندازند و روی مچ دست نیفتند . مصرف مواد غذایی کلسیم‌دار مثل لبنیات کم‌چربی (شیر، ماست، پنیر، کشک و...) مفید است. اضافه کردن چای، پودر نسکافه، پودر کاکائو و قهوه به شیر باعث کاهش جذب کلسیم آن می شود . شربت‌های کاهش‌دهنده اسید معده مانع جذب کلسیم می‌شوند، بنابراین باید از مصرف خودسرانه آنها خودداری و با نظر پزشک مصرف نمایید . نوشابه‌های گازدار مانع جذب کلسیم می شوند، پس باید تا حد امکان کمتر مصرف شوند . استعمال دخانیات و مصرف الکل نیز برای همه در هر سنی و به ویژه در سالمندان در هر شرایطی مضر بوده و از جمله عوارض آنها تشدید پوکی استخوان است .

دکتر محسن مردانی کیوی